"Στα Καρούλια", (Αναφορά στον Γκρέκο)

Τελείωνε πιὰ τὸ προσκύνημά μας. Τὶς παραμονὲς τοῦ μισεμοῦ πῆρα τὸν ἀνήφορο μοναχός, ν᾿ ἀνέβω στ᾿ ἄγρια ἡσυχαστήρια, ἀνάμεσα στοὺς βράχους ἀψηλὰ ἀπάνω ἀπὸ τὴ θάλασσα, στὰ Καρούλια. Τρυπωμένοι μέσα σὲ σπηλιές, ζοῦν ἐκεῖ καὶ προσεύχουνται γιὰ τὶς ἁμαρτίες τοῦ κόσμου, καθένας μακριὰ ἀπὸ τὸν ἄλλο, γιὰ νὰ μὴν ἔχουν καὶ τὴν παρηγοριὰ νὰ βλέπουν ἀνθρώπους, οἱ πιὸ ἄγριοι, οἱ πιὸ ἅγιοι ἀσκητὲς τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Ἕνα καλαθάκι ἔχουν κρεμασμένο στὴ θάλασσα, κι οἱ βάρκες ποὺ τυχαίνει κάποτε νὰ περνοῦν ζυγώνουν καὶ ρίχνουν μέσα λίγο ψωμί, ἐλιές, ὅ,τι ἔχουν, γιὰ νὰ μὴν ἀφήσουν τοὺς ἀσκητὲς νὰ πεθάνουν τῆς πείνας. Πολλοὶ ἀπὸ τοὺς ἄγριους αὐτοὺς ἀσκητὲς τρελαίνουνται· θαρροῦν πὼς ἔκαμαν φτερά, πετοῦν ἀπάνω ἀπὸ τὸν γκρεμὸ καὶ γκρεμίζουνται· κάτω ὁ γιαλὸς εἶναι γεμάτος κόκκαλα.

Το Νούμερο 31328, Ηλίας Βενέζης - Ηχητικό Βιβλίο

Όμως ο μπαμπάς δεν ερχόταν, Έλλη Αλεξίου

Α. Ανάλυση κειμένου

Εισαγωγικές επισημάνσεις

Το διήγημα ανήκει στη συλλογή «Προσοχή συνάνθρωποι». Γράφτηκε το 1954 και δημοσιεύτηκε το 1978. Οι ιστορίες  της συλλογής συνδέονται με τη γερμανική Κατοχή, την εθνική αντίσταση, τον Εμφύλιο, την εξορία. Η ιστορία της οικογένειας του ανθολογημένου διηγήματος αντικατοπτρίζει τη γενική οικονομική και ηθική κατάπτωση  των Ελλήνων  τη μεταπολεμική εποχή. Δέκα χρόνια μετά τη γερμανική κατοχή η Ελλάδα δεν έχει ανακάμψει ούτε οικονομικά ούτε πολιτικά.

Το αντίτιμον, Δημήτριος Καμπούρογλου

Φωτογραφία: Brook Shaden

ΠΟΛΥ ΗΣΥΧΟ κι ευχαριστημένο στην τύχη του ήταν ένα μεγάλο χωριό - άλλα είχαν περάσει βάσανα – όταν το γνώρισε στα 1806 ο Περιηγητής.

   Άφθονα νερά το έλουζαν και ήτον χωμένον μέσα σε δένδρα  που εφαινόντουσαν σαν οπισθοφυλακή  του αγρίου δάσους, που απαντά ο ταξιδιώτης  φεύγοντας απ’ τη Λακωνία και πηγαίνοντας κατά την Κυνουρία.

   Είχαν ξεχωριστούς κοινωνικούς νόμους στο χωριό αυτό, ακόμα και ξεχωριστή γλώσσα.

Ὁ Ἀντίκτυπος τοῦ νοῦ, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Γυναίκα που πλέκει έξω από το σπίτι της, Μέτσοβο.  1937 -1969. Φωτογραφία: Eugene Vernon Harris

Ὁ Ἀντίκτυπος τοῦ νοῦ

Στοῦ Καρμάνη τὸ καπηλεῖον, ὅπου ἐγίνοντο ἄφθονοι σπονδαὶ εἰς τὸν Διόνυσον, ἐσύχναζον καί τινες Ἰταλοὶ σιμὰ εἰς τοὺς δικούς μας, μὲ τοὺς ὁποίους εἶχαν φιλικὰς σχέσεις. Ἀλλ᾿ οἱ πλέον ἀχώριστοι ἦσαν ὁ Ἀντώνιος Ἀλμπέργος, Σικελιώτης ἀπὸ τὴν Κατάνην, μὲ ἡλιοκαῆ Ἑλληνοϊταλικὴν ὄψιν, φέρων τὴν λάβαν τῆς Αἴτνης εἰς τὴν μορφὴν καὶ εἰς τὴν ψυχήν, σφραγιδοποιός, καὶ ἐν μέρει καλλιτέχνης· ὁ Σαββατῖνος, ἢ Σαλβατῶρος, ἢ Σάλβος, ἢ Σάββας, Ἑβραῖος ἀπὸ τὴν Κέρκυραν, ὁμιλῶν ἱκανὰς γλώσσας, καὶ ἐξασκῶν πολλὰς τέχνας· καὶ ὁ Λύσανδρος Παπαδιονύσης, ἀπὸ τοὺς δικούς μας.

Τρεῖς ἄνθρωποι, τρία θρησκεύματα, τρεῖς φυλαί. Ὡς κοινὸν γνώρισμα εἶχον μεγάλην κλίσιν εἰς τὰ γιουβέτσια, τὰ ὁποῖα παρήγγελλον εἰς ὅλους τοὺς γειτονικοὺς φούρνους, μὲ μακαρόνια πολὺ χονδρά, ραβδωτά, τὰ ὁποῖα τινὲς ὀνομάζουν, δὲν ἠξεύρω διατί, σέλινα. Ὁ Ἀντώνιος Ἀλμπέργος, πρὶν ἀκόμη ὁ Σάββας ἀρχίσῃ νὰ μεταβιβάζῃ εἰς τὰ πιάτα, προήρπαζε, κατὰ τὸ ρῆμα τοῦ Σαμοσατέως, ὄχι ὀλίγα ζεστὰ καυτὰ μὲ τὰ δάκτυλα.

Ερωτόκριτος, Β. Κορνάρος [Γ. 891-936. Διάλογος ρήγα Ηράκλη και Πεζόστρατου], Άσκηση Δημιουργικής γραφής, Γιάννης Μ.

Πίνακας: Μέντης Μποσταντζόγλου-Μποστ

Άσκηση: Ο Ερωτόκριτος ακολουθεί κρυφά τον πατέρα του στο παλάτι και ακούει τον διάλογό του με τον Βασιλιά. Στο τέλος της ομιλίας του Ηράκλη, εμφανίζεται και απευθύνεται με θάρρος και ευγένεια στο βασιλιά, εκφράζοντας τις δικές του απόψεις και επιθυμίες. Να γράψετε την ομιλία του.

  Εδώ το κείμενο

 

Ερωτόκριτος

« Για ποιο λόγο, Βασιλιά μου,

φέρεσαι τόσο άσχημα στον πατέρα μου,

ενώ εκείνος σου μιλεί  με τόσο ωραίο τρόπο

Ερωτόκριτος, Β. Κορνάρος [Γ. 891-936. Διάλογος ρήγα Ηράκλη και Πεζόστρατου], Άσκηση Δημιουργικής γραφής, Φαίδρα Λ.

Άσκηση: Ο Ερωτόκριτος ακολουθεί κρυφά τον πατέρα του στο παλάτι και ακούει τον διάλογό του με τον Βασιλιά. Στο τέλος της ομιλίας του Ηράκλη, εμφανίζεται και απευθύνεται με θάρρος και ευγένεια στο βασιλιά, εκφράζοντας τις δικές του απόψεις και επιθυμίες. Να γράψετε την ομιλία του.

  Εδώ το κείμενο

Ερωτόκριτος

«Βασιλιά μου, πιστεύω ότι όλοι οι άνθρωποι

είτε φτωχοί είτε πλούσιοι

έχουν το δικαίωμα να βρουν έναν άνθρωπο που θα αγαπήσουν

Ερωτόκριτος, Β. Κορνάρος [Γ. 891-936. Διάλογος ρήγα Ηράκλη και Πεζόστρατου], Άσκηση Δημιουργικής γραφής, Νικόλας Φ.

Γιώργος Γούσης (εικονογράφηση), από το  graphic novel " Ερωτόκριτος"των  Δημοσθένη Παπαμάρκου και Γιάννη Ράγκου

 

Άσκηση: Ο Ερωτόκριτος ακολουθεί κρυφά τον πατέρα του στο παλάτι και ακούει τον διάλογό του με τον Βασιλιά. Στο τέλος της ομιλίας του Ηράκλη, εμφανίζεται και απευθύνεται με θάρρος και ευγένεια στο βασιλιά, εκφράζοντας τις δικές του απόψεις και επιθυμίες. Να γράψετε την ομιλία του.

  Εδώ το κείμενο

 

Ποιητής

Ευθύς αμέσως φάνηκε ο Ερωτόκριτος. Βρήκε τον ρήγα,

Λέγει του:  

Νυχτερινό, Ναπολέων Λαπαθιώτης

Έναστρη Νύχτα πάνω από τον Ροδανό, Βίνσεντ Βαν Γκογκ, 1888

Εδώ μπορείτε να διαβάσετε το ποίημα

Εισαγωγικές επισημάνσεις και ένταξη του έργου στην εποχή του

Στην ώριμη ποιητική του περίοδο ο Ν. Λαπαθιώτης προσχώρησε  στο ποιητικό κίνημα  του νεοσυμβολισμού (Ο όρος νεοσυμβολισμός δηλώνει τη διάθεση των Ελλήνων συμβολιστών μετά τα 1910 να δώσουν στα ποιήματά τους  κοινωνικές προεκτάσεις ) και συμπορεύτηκε αισθητικά με τον Μ. Παπανικολάου, τον Κ. Καρυωτάκη και τον Τέλλο Άγρα. Ο Συμβολισμός γεννήθηκε  στη Γαλλία, κάλυψε την περίοδο από τα 1885 μέχρι τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο. Εισηγητής του ήταν ο Μπωντλαίρ με το έργο «Τα άνθη του κακού» και ακολούθησαν ως κύριοι εκπρόσωποι ο Ρεμπώ, ο Βερλαίν, ο Μαλλαρμέ. Ο συμβολισμός γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του παρνασσισμού, στην απρόσωπη και αντικειμενική έκφραση, εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη και επηρέασε κυρίως την ποίηση. Έλληνες εκφραστές αυτής της τεχνοτροπίας είναι ο Ι. Γρυπάρης, ο Α. Μελαχρινός, ο Κ.Χατζόπουλος, ο Ν. Λαπαθιώτης, σε μερικά του έργα ο Κ. Παλαμάς, ο Λ. Μαβίλης, ο Κ. Καρυωτάκης και. ο Κ.Καβάφης. Ονομάστηκε συμβολισμός, γιατί ο ποιητής επιλέγει μια εξωτερική εικόνα, που την αναγάγει σε σύμβολο, για να υποβάλει ένα υποκειμενικό αίσθημα, μια εσωτερική διάθεση, μια φευγαλέα εντύπωση και να προκαλέσει όχι σκέψη αλλά συγκίνηση. Παράλληλα, ο Συμβολισμός εισήγαγε νέες αισθητικές αρχές για την ποίηση και όρισε νέους στόχους της ποιητικής δημιουργίας.  Τα βασικότερα γνωρίσματά του είναι τα ακόλουθα:

Κατέβασε τα Άνθη του Κακού του Σ. Μπωντλαίρ

"Του γιοφυριού της Άρτας" - Στοιχειωμένο κουιζ στα σχήματα λόγου

 👇Σύρετε με το ποντίκι κάθε στοιχείο του τραγουδιού που είναι στους πίνακες και καρφιτσώστε  το δίπλα από το κατάλληλο σχήμα λόγου. Ανοίξτε μεγάλη οθόνη/ full screen κάνοντας κλικ κάτω δεξιά. Βάλτε, αν θέλετε, ήχο για ...κατάλληλη ατμόσφαιρα πατώντας το μεγάφωνο. 

 

1. Για δυνατούς λύτες...

 👇Αν θες να κάνεις επανάληψη, δες αυτό:

 

👇 Κι άλλο κουίζ. Για όσους δεν έχουν πολλή όρεξη...

«Και πάλι στο σχολείο» , Ζωρζ Σαρή

Artist: Ryan Pickart

Διαβάστε το απόσπασμα εδώ
 

Α. Ανάλυση κειμένου

Γραμματειακό είδος και ένταξη του έργου στην εποχή του

Ø    Το "Ε.Π." είναι στη βάση του αυτοβιογραφικό βιβλίο. Περιγράφει τα τρία πρώτα χρόνια φοίτησης της Ζωρζ Σαριβαξεβάνη, της συγγραφέως, σε ένα ιδιωτικό γυμνάσιο, τη «Σχολή θηλέων», τις εφηβικές ανησυχίες και τη γνωριμία της με την από τότε επιστήθια φίλη της Άλκη Ζέη. Η ιστορία τοποθετείται λίγο πριν από το Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, επί δικτατορίας Μεταξά. Η τάξη της 13χρονης Ζωρζ αποτελείται από δεκαεννέα μαθήτριες. Ανάμεσά τους η Αθηνά, η Άννα και η Άλκη (Ζέη). Διευθύντρια της σχολής είναι η συντηρητική και αυταρχική Ερασμία Δελαπόρτα και φιλόλογός τους και αγαπημένη τους καθηγήτρια, η Αλεξάνδρα Κλάρα.

Νυχτερινό, Ναπολέων Λαπαθιώτης

A. Εισαγωγικές επισημάνσεις και ένταξη του έργου στην εποχή του

Στην ώριμη ποιητική του περίοδο ο Ν. Λαπαθιώτης προσχώρησε  στο ποιητικό κίνημα  του νεοσυμβολισμού (Ο όρος νεοσυμβολισμός δηλώνει τη διάθεση των Ελλήνων συμβολιστών μετά τα 1910 να δώσουν στα ποιήματά τους  κοινωνικές προεκτάσεις ) και συμπορεύτηκε αισθητικά με τον Μ. Παπανικολάου, τον Κ.Καρυωτάκη και τον Τέλλο Άγρα. Ο Συμβολισμός γεννήθηκε  στη Γαλλία, κάλυψε την περίοδο από τα 1885 μέχρι τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο. Εισηγητής του ήταν ο Μπωντλαίρ με το έργο «Τα άνθη του κακού» και ακολούθησαν ως κύριοι εκπρόσωποι ο Ρεμπώ, ο Βερλαίν, ο Μαλλαρμέ. Ο συμβολισμός γεννήθηκε ως αντίδραση στην ψυχρότητα του παρνασσισμού, στην απρόσωπη και αντικειμενική έκφραση, εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη και επηρέασε κυρίως την ποίηση. Έλληνες εκφραστές αυτής της τεχνοτροπίας είναι ο Ι. Γρυπάρης, ο Α. Μελαχρινός, ο Κ.Χατζόπουλος, ο Ν. Λαπαθιώτης, σε μερικά του έργα ο Κ. Παλαμάς, ο Λ. Μαβίλης, ο Κ. Καρυωτάκης και. ο Κ. Π. Καβάφης. 

Τώρα, Αθανάσιος Χριστόπουλος

Η Χαρά της ζωής, Henri Matisse, 1905-1906

Διαβάστε το ποίημα εδώ
Εισαγωγικές επισημάνσεις και ένταξη του έργου στην εποχή του

Γραμματειακό είδος: Λυρικό ανακρεόντειο ποίημα.

Το ποίημα ανήκει στην ποιητική συλλογή Τα Λυρικά, που πρωτοεκδόθηκε στα 1811 στη Βιέννη. Τα Λυρικά διαιρούνται σε πέντε μέρη και το Τώρα ανήκει στην ενότητα Βάκχος. Ο ίδιος ο ποιητής δεν έδινε τίτλο στα ποιήματά του, αλλά τα παρέθετε απλώς αριθμημένα και χωρίς διάκριση στροφών. Οι τίτλοι δόθηκαν από τους εκδότες του έργου. Είναι ενδιαφέρον ότι το συγκεκριμένο ποίημα σε έκδοση του 1841 τιτλοφορείται Αδιαφορία.

Όπως εξομολογήθηκε ο ίδιος ο δημιουργός σε επιστολή του στον Αθ. Ψαλίδα, συνέθεσε τα ποιήματά του, για να αναδείξει τη λογοτεχνική αξία της  δημοτικής  γλώσσας, τη συγκρότησή της και την αρμονία της.   

Άσκηση δημιουργικής γραφής, «Η Νέα Παιδαγωγική», Ν. Καζαντζάκης- Γιάννης Τζ.

Άσκηση δημιουργικής γραφής:  

Το παιδί στο κείμενο δεν αντιδρά άμεσα στην κακοποίησή του και τον ξυλοδαρμό του απ' τον δάσκαλο. Φανταστείτε ότι αντιδρά με κάποιο τρόπο και  συμπληρώσετε την ιστορία. 

 Απάντηση:

«Έλα εδώ, αυθάδη!», φώναξε. «Ξεκούμπωσε το παντελόνι σου!»

O Ρωσσαγγλογάλλος, Ανώνυμος

Λικέρ των θαρραλέων Ελλήνων, από τη Συλλογή ετικετών – πηγή:  Bibliothèque nationale de France.* 

Α.  Το κείμενο

*«Σαπούνι των  Ελλήνων», «Νέκταρ των Ελλήνων», «Λικέρ Μεσολογγίου» και «Μυραλοιφή à la Grecque»: από τα μέσα της δεκαετίας του 1820, θέματα εμπνευσμένα από την Ελλάδα αποτυπώνονται σε μεγάλη ποικιλία προϊόντων ευρείας κατανάλωσης. Συμμετέχουν και οι ζαχαροπλάστες αφιερώνοντας στην Ελληνική Επανάσταση επιλεγμένες σειρές από περιτυλίγματα και ετικέτες, ενώ λίγους μήνες μετά τον θάνατο του Βύρωνα, κυκλοφορεί κολόνια με το όνομα «Esprit de Byron». Η θετική στάση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης απέναντι στην ελληνική επανάσταση παίρνει και εμπορικό χαρακτήρα μέσω της διαφήμισης.

 Β΄μέρος –  Προσέγγιση του κειμένου

Εισαγωγικές επισημάνσεις και ένταξη του έργου στην εποχή του

Γραμματειακό είδος: Έμμετρη σάτιρα/ Διαλογικό, σατιρικό ποίημα.

Σκοπός του έργου είναι η κατήχηση του λαού ότι δεν πρέπει να βασίζεται στους ξένους κηδεμόνες και μνηστήρες της εξουσίας, οι οποίοι επενέδυαν στην ελληνική επανάσταση, για να αναλάβουν το ρόλο του διαιτητή μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων με απώτερο στόχο να αποκομίσουν πολιτικά οφέλη ή ευελπιστούσαν σε ένα κατακερματισμένο, μικρό και ανίσχυρο ελληνικό κράτος, το οποίο ασφαλώς θα χρειαζόταν κάποιο προστάτη, για να επιβιώσει. Ο άγνωστος ποιητής προσπαθεί να πείσει τους Έλληνες να μην τρέφουν αυταπάτες για βοήθεια των ξένων και να υπολογίζουν αποκλειστικά στις δικές τους δυνάμεις. Το κείμενο φέρει επιρροές των πρώτων ανώνυμων χειρόγραφων του Κοραή και της Ελληνικής Νομαρχίας.

 Ο Byron δημοσίευσε ελληνικά 32 στίχους του Ρωσσαγγλογάλλου και μετέφρασε στην αγγλική τους πρώτους δεκατέσσερις.  

Η χαρά, Σπυρίδων Βασιλειάδης

 

Το κείμενο

 

Εισαγωγικές επισημάνσεις και ένταξη του έργου στην εποχή του

Γραμματειακό είδος : λυρικό ποίημα

Το ποίημα ανήκει στη νεανική ποιητική παραγωγή του Βασιλειάδη, όταν ακόμη ο ποιητής δεν είχε δει κριτικά τον ρομαντισμό. Ο μόλις εικοσιδύο ετών ποιητής  συνέγραψε κάτω από το βάρος των πολιτικών και ποιητικών κατευθύνσεων της εποχής του, που οδηγούσαν στην απογοήτευση και την απαισιοδοξία:  Οι  αξίες   του  1821 έχουν ξεφτίσει, το πατριωτικό φρόνημα διοχετεύεται σε επικίνδυνα μονοπάτια, η ελληνική κοινωνία εμφανίζει σημάδια  εθνικής αλλοτρίωσης, η παιδεία είναι ξεκομμένη από τις εθνικές ρίζες της και οι αποτυχημένοι κυβερνητικοί χειρισμοί δεν εμπνέουν καμιά εμπιστοσύνη για το μέλλον. Ο λαός δε δεν μεταλλάσσει την απογοήτευση σε δημιουργική προσπάθεια ανασύνταξης και αναπροσανατολισμού. Από την άλλη πλευρά, στην ποίηση κυριαρχεί το ρητορικό, το στομφώδες, η μεγαλοστομία, ο αχαλίνωτος βυρωνισμός.  

Τα Φώτα στ’ Αϊβαλί, Φώτης Κόντογλου

Αϊβαλί Μ.Ασίας 192Ο- Πηγή:constantinoupoli.com 

Τα Φώτα στ’ Αϊβαλί

Στα θαλασσινά τα μέρη ρίχνουνε τον Σταυρό, ύστερ’ από τη Λειτουργία των Θεοφανίων. Έτσι τον ρίχνανε καί στην πατρίδα μου, κ’ ήτανε ένα θέαμα έμορφο και παράξενο.

Ξεκινούσε η συνοδεία από τη μητρόπολη. Μπροστά πηγαίνανε τα ξαφτέρουγα και τα μπαϊράκια, κ’ ύστερα πηγαίνανε οι παπάδες με τον δεσπότη, ντυμένοι με τα χρυσά τα άμφια, παπάδες πολλοί κι αρχιμαντρίτες, γιατί η πολιτεία είχε δώδεκα εκκλησίες, και κατά τις επίσημες μέρες στις μικρές ενορίες τελειώνανε γλήγορα τη Λειτουρ­γία και πηγαίνανε οι παπάδες στη μητρόπολη, για να γίνεται η γιορ­τή πιο επίσημη. Οι ψαλτάδες ήτανε και κείνοι κάμποσοι κ’ οι πιο καλλίφωνοι, και ψέλνανε με μεγαλοπρέπεια βυζαντινά, δηλαδή ελ­ληνικά, κι όχι σαν σήμερα πού τρελλαθήκαμε και κάναμε την ψαλ­μωδία μας σαν ανάλατα και ξενικά θεατρικά τραγούδια. Από πίσω ακολουθούσε λαός πολύς.

Βασιλική, Μ. Καραγάτσης

 

Βασιλική

Δυό μέρες τώρα φύσαγε μαΐστρος κι έφερνε μαύρα σύγνεφα μαζί του, μαύρα και χαμηλά, όλο τουλούπες - τουλούπες. Πότε έβρεχε, πότε δεν έβρεχε. Μα όταν έβρεχε, έβρεχε για καλά, πες πως όλο κι έβρεχε. Κρύο, κι υγρασία να πιρουνιάζει τα κόκκαλα τ’ ανθρώπου, καιρός πού πλάκωνε την ψυχή, βραχνάς σωστός.

«Το πιο γλυκό ψωμί», Άσκηση Δημιουργικής Γραφής, Δημήτρης Π.

Διαβάστε εδώ το παραμύθι "Το πιο γλυκό ψωμί"

Είστε ο Βασιλιάς. Μετά από την εξαντλητική εμπειρία, που ζήσατε μαζί με το Σοφό, καταγράφετε στο προσωπικό σας ημερολόγιο την περιπέτειά σας με κωμικό τρόπο.

😏

Γνωρίσματα του ελληνικού λαϊκού παραμυθιού

Δημιουργώ τώρα το δικό μου παραμύθι. Αν θέλω, διαλέγω αντίθετους χαρακτήρες από τους παρακάτω ή δημιουργώ τους δικούς μου. Θα συγκρουστούν, θα δοκιμαστούν  και θα κερδίσει ο καλύτερος ή η καλύτερη.