Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον 11ο αιώνα (1025-1081)

Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας  κατά τον 11ο αιώνα (1025-1081)

1.Η κρίση του Βυζαντίου μετά τους Μακεδόνες και τα αίτιά της

Θάνατος  Βασιλείου του Β΄ το 1025 τέλος Μακεδονικής Δυναστείας, → πτώση της δύναμης του Βυζαντίου, η οποία με περιόδους αναλαμπής θα διαρκέσει ως το 1453.

Σχέσεις Βυζαντίου – Δύσης. Αγώνες για τη διατήρηση των ιταλικών κτήσεων

Σχέσεις Βυζαντίου – Δύσης. Αγώνες  για τη διατήρηση των ιταλικών κτήσεων

α. Ο ελληνισμός της Ιταλίας

      1. Ενίσχυση Σικελίας και νότιας Ιταλίας (αρχαιοελληνικές αποικίες) 

         με Έλληνες κυρίως Ελλάδας     λόγω επιδρομών

2.        Κατάληψη Σικελίας από Άραβες –μετακίνηση Ελλήνων προς νότια Ιταλία :

      Νότια Ιταλία –τρία θέματα: Λογγοβαρδίας, Καλαβρίας, Λουκανίας

Η βασιλεία του Μιχαήλ Γ΄ και η αυγή της Νέας Εποχής

Ο  Μιχαήλ ο  Γ΄ σε ηλικία τριών ετών ανεβαίνει στον αυτοκρατορικό θρόνο, μετά το θάνατο του Θεόφιλου  στα 842.

Η βασιλεία του Μιχαήλ Γ΄ και η αυγή της Νέας Εποχής

α. Έναρξη της Νέας Εποχής 842 - 867: Μιχαήλ Γ ΄ (γιος Θεόφιλου- Θεοδώρας) = ανάπτυξη δύναμης Βυζαντίου
                                                         Παράγοντες ακμής:

α) Ο τερματισμός της εικονομαχίας:  η βυζαντινή κυβέρνηση ασχολείται: 1) με την άμυνα κατά Αράβων 2) με τα έργα του πολιτισμού.

β) Διεύθυνση κρατικών υποθέσεων από τον Καίσαρα Βάρδα 

γ) Η ίδρυση της σχολής της Μαγναύρας (= πανεπιστήμιο Κωνσταντινούπολης) με πρωτοβουλία Βάρδα.

Εξάπλωση των Τούρκων και τελευταίες προσπάθειες για ανάσχεσή τους

Σχεδιάγραμμα Μαθήματος

α. Η αδυναμία του Βυζαντίου

ΜΙΧΑΗΛ Η':  (1261-1282)

·         ανασύσταση βυζαντινού κράτους

·         διπλωματικές ενέργειες

·         τελευταία αναλαμπή Βυζαντίου έως μέσα 14ου αι.

Οι Κομνηνοί και η μερική αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας

Η Μάχη στο Μυριοκέφαλο

Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον 11ο αιώνα (1025-1081)

ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΗ

I. Η ΕΞΑΣΘΕΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ  ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΗ

1.    Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον 11ο αιώνα (1025-1081)

α. Η εσωτερική κρίση

Θάνατος Βασίλειου Β΄ (1025), το Βυζάντιο → σταδιακή εξασθένηση

Η ψευδαίσθηση αδιατάρακτης ειρήνης → βυζαντινή κυβέρνηση πήρε μέτρα αποστρατιωτικοποίησης:

·         παραμέλησε το στόλο

·         διέλυσε σταδιακά τα θέματα και τους θεματικούς στρατούς

·          αντικατέστησε την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία μ' ένα φόρο

·          χρησιμοποίησε το φόρο  για τη στρατολογία ξένων μισθοφόρων

                                 ↓

            ταραχές και εξεγέρσεις των επαρχιακών αγροτικών πληθυσμών.

·          διόρισε πολλούς ξένους σε ανώτερες θέσεις.

                                 ↓

πολιτική αστάθεια 1060

                                 ↓

η αυτοκρατορία είχε περιέλθει σε γενικευμένη κρίση.

Ο εκχριστιανισμός των Μοραβών και των Βουλγάρων

α. Ο εκχριστιανισμός των Μοραβών και  των Βουλγάρων

Τα γεγονότα
862/3: Ο ΡΑΣΤΙΣΛΑΒΟΣ, ηγεμόνας των Μοραβών, ζήτησε Χριστιανούς ιεραποστόλους για το λαό του.
Ο στόχος του: ήθελε τη συμμαχία του Βυζαντίου, για να αποκρούσει τους εχθρούς του,  Γερμανούς και Βουλγάρους.
Η αντίδραση των βυζαντινών: Ο ΜΙΧΑΗΛ Γ΄ και ο ΦΩΤΙΟΣ αντιλήφθηκαν τα οφέλη της πρότασης για το Βυζάντιο και  ανέθεσαν την ιεραποστολή στον ΚΩΝ/ΝΟ (ΚΥΡΙΛΛΟ) και το ΜΕΘΟΔΙΟ.

Οι ανακαλύψεις

Α. Τι οδήγησε τους Ευρωπαίους στις ανακαλύψεις νέων δρόμων ή και χωρών;

• Τα πλούτη της  Άπω  Ανατολής, που είχαν εξάψει τη φαντασία τους από τις περιγραφές των εξερευνητών π.χ.  ο Μάρκο Πόλο.
• Ο αποκλεισμός  του δρόμου του μεταξιού (των εμπορικών δρόμων της Ανατολής) αρχικά από Άραβες  και έπειτα από τους Οθωμανούς. (θυμήσου συνέπειες της Άλωσης) = ανάγκη εύρεσης νέων δρόμων για την προμήθεια και εμπόριο  ασιατικών προϊόντων προς την Ευρώπη.
•  Ο έλεγχος του εμπορίου των μπαχαρικών από τους Βενετούς και τους Άραβες και η έλλειψη πολύτιμων μετάλλων στην Ευρώπη.

Εξελίξεις ως τις αρχές του 6ου αιώνα - Η πάλη της Ορθοδοξίας με τις αιρέσεις και την αρχαία θρησκεία. Σελίδες 10-15

=4^ος  -5^ος αι.    ⁼    πολλά προβλήματα  οικονομικά και πολιτικά

Οι αυτοκράτορες  προσπαθούν να δώσουν λύση :

·      να τονώσουν την οικονομία  

·      να λύσουν τα πολιτικά προβλήματα

α. Οικονομία και προβλήματα

Χαρακτηριστικά οικονομίας του πρώιμου (= νεαρού) βυζαντινού κράτους

ΛΑΤΙΝΟΚΡΑΤΙΑ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

        1204:   ► άλωση της Πόλης (από  σταυροφόρους)

                      ►συνθήκη διανομής βυζαντινών εδαφών (Ρωμανίας)

                      ►Λατινοκρατία

Λατινικά κράτη: φεουδαρχικά, εξαρτημένα αλυσιδωτά το ένα από το άλλο

 ΒΕΝΕΤΟΙ:  παίρνουν τη μερίδα του λέοντος

                 α. τα περισσότερα εδάφη της βυζαντινής αυτοκρατορίας
                 β. τα σημαντικότερα νησιά Αιγαίου και Ιονίου πελάγους.

Τα Λατινικά κράτη είναι:

     1) Αυτοκρατορία Κων/πολης         (Βαλδουίνος της Φλάνδρας)

                                          ↑

     2) Βασίλειο της Θεσσαλονίκης

                                               ↑

    3) Δουκάτο των Αθηνών                                                                    

                           ↓

          -  Καταλανοί (14ος αι.)

         -   φλωρεντιανή οικογένεια τραπεζιτών (έως 1456)

   4) Ηγεμονία Αχαΐας → (Δεσποτάτο Μυστρά)

Σταυροφορίες

GEORGE INNESS, CLASSICAL MARCH OF THE CRUSADES, 1850

                                                     

     Τι ήταν οι σταυροφορίες;

Μεγάλες πολεμικές εκστρατείες των Χριστιανών της Δύσης εναντίον Μουσουλμάνων, με την πρωτοβουλία και ευλογία των παπών από τον 11^Ο  αιώνα και μετά.

Αίτια:

Η ΕΝΕΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

Η βασιλεία του Μιχαήλ Γ΄ και η αυγή της Νέας Εποχής

Η βασιλεία του Μιχαήλ Γ΄ και η αυγή της Νέας Εποχής

α. Έναρξη της Νέας Εποχής

842 - 867: Μιχαήλ Γ ΄ (γιος Θεόφιλου- Θεοδώρας) = ανάπτυξη δύναμης Βυζαντίου

ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΑΚΜΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (717-1025)

Ι. ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ
1. Διαμόρφωση της μεσαιωνικής ελληνικής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας

α. Παγίωση και επέκταση των αλλαγών

 Το μεσαιωνικό Βυζαντινό Κράτος διαμορφώθηκε :

• στα χρόνια της Δυναστείας των Ισαύρων ή Συριακής δυναστείας- (717-802) Λέων Γ' ο Ίσαυρος-Ειρήνη η Αθηναία  

•  και της Δυναστείας του Αμορίου (802-867)Νικηφόρος Α' (εκτός Δυναστείας)- Μιχαήλ Γ'

Ποιες ήταν οι εξελίξεις:

ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

       1      ● Τα ανατολικά σύνορα του Βυζαντίου σταθεροποιήθηκαν:

στη στεριά στις παρυφές της Μικράς Ασίας

και στη θάλασσα κατά μήκος της γραμμής Κιλικία-Κύπρος-Κρήτη

      2.      ● Στα μέσα του 9ου αιώνα άρχισε η βυζαντινή αντεπίθεση στη Μικρά Ασία.

      3.      ● Η Βουλγαρική απειλή αντιμετωπίστηκε

      4.      ● Άρχισε η αφομοίωση των Σλάβων

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

   1. Ενισχύθηκε ο εξελληνισμός του Βυζαντίου: διευρύνθηκε η χρήση ελληνικής γλώσσας περιορίστηκε η χρήση λατινικής

       2.      Οργανώθηκε η κεντρική Διοίκηση → Υπηρεσία Εξωτερικής πολιτικής

       3.      Οργανώθηκε η περιφερειακή διοίκηση

α. Γενικεύθηκε ο θεσμός των θεμάτων (διχοτομήθηκαν τα μεγάλα θέματα στη μικρά Ασία και δημιουργήθηκαν και νέα στα Βαλκάνια)

β. Οι  στρατηγοί των θεμάτων:

             είναι και διοικητές

             αποκτούν μεγάλη δύναμη

             γίνονται απειλή του θρόνου → υποκινούν εξεγέρσεις

             αντιμετωπίζονται από την κεντρική εξουσία

 γ. θεματικός στρατός:

            από στρατιώτες – αγρότες

                ζουν στα στρατιωτόπια

                 υποχρεωτική στράτευση → περιορίζονται οι μισθοφόροι

                                                  κυριαρχεί η μικρή και μεσαία αγροτική ιδιοκτησία.          

Β. Ανάκαμψη της οικονομίας 

Κωνσταντίνος ο Ε΄ Δυναστεία Ισαύρων (741-775)

     1.       ξεπεράστηκε η οικονομική κρίση

     2.      Αύξηση πληθυσμού (9^ος αι.) και των κρατικών εσόδων

     3.       Αναζωογόνηση εμπορίου και βιοτεχνίας

     4.      Βάση οικονομίας η αγροτική ζωή

Νικηφόρος Α’ (802-811). 9^ος αι.  Δυναστεία Αμορίου

      «κακώσεις» = δημοσιονομικά μέτρα → αύξηση κρατικών εσόδων

                                                                          → ανάκαμψη εμπορίου

Πρωτοβυζαντινή Εποχή : 1. Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Πρωτοβυζαντινή Εποχή : 330=610 1. Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ  A. Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη Μέτρα Κωνσταντίνου Α’ για την ανόρθωση του Ρωμαϊκού κράτους ▶ Ίδρυση Κωνσταντινούπολης ▶ Δικαίωμα στους Χριστιανούς να λατρεύουν το Θεό τους ▶ Διαχωρισμός πολιτικής-στρατιωτικής εξουσίας ▶ Κυκλοφορία χρυσού νομίσματος (χρύσινος, solidus) α. Ίδρυση Κωνσταντινούπολης (324μ.Χ.) : Μεταφορά της πρωτεύουσας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από τη Δύση (Ρώμη) στην Ανατολή (Βυζάντιο). Η επιλογή της θέσης οφείλεται: ● Στη γεωπολιτική της σημασία. ● Στη σπουδαιότητά της  για το εμπόριο Λόγοι ίδρυσης της Κωνσταντινούπολης ☻ Η Ανατολή είχε ισχυρή οικονομία και ακμαίο πληθυσμό ☻Οι Χριστιανοί, στους οποίους στηριζόταν πολιτικά ο Κωνσταντίνος Α΄ ήταν πολυπληθέστεροι στην Ανατολή. ☻ Στις πόλεις της Ανατολής υπήρχαν θρησκευτικές συγκρούσεις (κυρίως λόγω των αιρέσεων) ☻ Η θέση διευκόλυνε την απόκρουση των εχθρών, Γότθων στο Δούναβη και Περσών στον Ευφράτη. Η Κωνσταντινούπολη οικοδομήθηκε  με πρότυπο τη Ρώμη (τείχη, λεωφόροι, αγορά (forum), έργα τέχνης από όλη την αυτοκρατορία, το Ιερόν Παλάτιον, το κτίριο της Συγκλήτου, δεξαμενές, λουτρά, αλλά και εκκλησίες (καινοτομία). Γι΄ αυτό και ονομάστηκε Νέα Ρώμη. Ραγδαία ανάπτυξη πληθυσμού: Αρχές 5ου αιώνα: 150.000 κάτοικοι. Μέσα 6ου αιώνα: 300.000 κάτοικοι τουλάχιστον. β. Θρησκευτική πολιτική του Κωνσταντίνου Α’. Ευνόησε τους χριστιανούς διότι πίστευε ότι ο Χριστιανισμός θα ξανάφερνε την ενότητα στο Ρωμαϊκό κράτος. Μέτρα υπέρ των Χριστιανών 1.      Το Χριστόγραμμα στα νομίσματα 2.       Νομοθετικές ρυθμίσεις. 3.      Διάταγμα των Μεδιολάνων (313) : - εξίσωση Χριστιανών με πιστούς άλλων θρησκειών.                                                                       -Παύση διωγμών (324) 4.      Καταδίκη αιρέσεων με την Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας (325) που φέρει ειρήνη στην Εκκλησία και την Αυτοκρατορία. Ο συγκρητισμός της εποχής, δηλαδή η διαδικασία ανάμειξης και συγχώνευσης στοιχείων από διάφορες θρησκείες επηρέασε και τον Κωνσταντίνο Α’, ο οποίος υποστήριξε το Χριστιανισμό, αν  και ως το τέλος της ζωής του διατήρησε τον τίτλο του pontifex maximus (μεγάλου αρχιερέα) των ειδωλολατρών, βαφτίστηκε χριστιανός τη χρονιά που πέθανε (337), ενώ είχε προσχωρήσει και στη λατρεία του Μίθρα (θεού των Περσών).