Η Ιστορία του Δαχτυλιδιού, Γκότχολτ Εφραίμ Λέσινγκ

Χένρυ Μουρ, σχέδιο κατά τη διάρκεια του β΄παγκοσμίου πολέμου

 Διαβάστε  εδώ το κείμενο.

Εισαγωγικές Επισημάνσεις

     Το έργο Νάθαν ο Σοφός  ανήκει στα πιο αγαπητά και καταξιωμένα θεατρικά έργα του Λέσινγκ και αποτελεί ένα έργο-σταθμό της Ευρωπαϊκής δραματουργίας. Γράφτηκε στα 1779, αλλά παραστάθηκε πρώτη φορά στα 1783. Είναι έμμετρο ιστορικό δράμα σε στίχο ιαμβικό, είναι δηλαδή θεατρικό έργο σε ποιητική μορφή. Εκφράζει το ελεύθερο από προλήψεις πνεύμα του Διαφωτισμού. Δηλαδή, προβάλλει τις αξίες της ισότητας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της ανεξιθρησκίας, της ελευθερίας. Ο Λέσινγκ προσπάθησε να αναδείξει τον ανθρωπισμό ως το ανώτερο ιδανικό της ζωής. Ο πανίσχυρος σουλτάνος Σαλαντίν αναδείχθηκε ως παγκόσμιο σύμβολο ανεξιθρησκίας, σωφροσύνης και μεγαλοψυχίας, προσωποποιώντας τον ιδεώδη ηγεμόνα. 

     

 Το απόσπασμα του δράματος ανήκει στην Τρίτη πράξη και  πραγματεύεται μέσα από την αλληγορική σημασία του δαχτυλιδιού την αγάπη και την καλοσύνη, πέρα από οποιαδήποτε θρησκευτική διάκριση.  
Τα  πρόσωπα, που εμφανίζονται στο απόσπασμα είναι ο Σαλαντίν,  Σουλτάνος της Αιγύπτου, μωαμεθανός στο θρήσκευμα και ο  Νάθαν, πάμπλουτος Εβραίος από τα Ιεροσόλυμα, Ιουδαίος στο θρήσκευμα.

Το βιβλίο αποδόθηκε στα ελληνικά από τρεις διαδοχικούς μεταφραστές (Άγ. Βλάχος,  Θ. Αφεντούλης, Δ. Α. Κορομηλάς), ενώ στο σχολικό εγχειρίδιο το γνωρίζουμε σε ανέκδοτη μετάφραση του Χ. Ράμμου.

Ξυλογραφία του 1882. Απεικονίζεται ο συγγραφέας στην ηλικία των 6 ετών με τον αδελφό του Θεόφιλο

 

Θέμα

Η ιστορία τοποθετείται στην Ιερουσαλήμ, την εποχή της Γ’ Σταυροφορίας (1189-1192) των σταυροφοριών. Κύρια πρόσωπα του έργου και εκπρόσωποι κάθε θρησκείας είναι ο Σαλαντίν (ισλαμικής), ο Ναΐτης (χριστιανικής) και ο Νάθαν (εβραϊκής). Ο Σαλαντίν ήταν σουλτάνος της Αιγύπτου και ο Νάθαν  ένας πάμπλουτος Εβραίος, που είχε τη φήμη φωτισμένου ανθρώπου και πνευματικού δασκάλου. Ο Νάθαν  είχε μια προστατευόμενη κόρη, τη χριστιανή Recha.  Ένας  ιππότης σώζει από τις φλόγες την Recha, κόρη του εβραίου εμπόρου Νάθαν. Ο σουλτάνος Σαλαντίν, ο οποίος είχε χαρίσει τη ζωή στον ιππότη, ζητάει από τον Νάθαν να του πει ποια θρησκεία είναι η αληθινή. Από αυτό το κομβικό σημείο προέρχεται και το απόσπασμα του σχολικού βιβλίου.

       Έτσι, τον κάλεσε και του απηύθυνε ένα ερώτημα, το οποίο βασανίζει τους ανθρώπους από καταβολής κόσμου: - Ποια είναι η αληθινή θρησκεία ; Ο Σαλαντίν ήταν βέβαιος ότι όποια απάντηση κι αν έδινε ο Νάθαν, θα έδειχνε ασέβεια. Όμως ο σοφός Νάθαν, αφού σκέφτηκε το ερώτημα, προτίμησε να απαντήσει με μια παραβολή. «Κάποτε ένας πατέρας είχε ένα βαρύτιμο δαχτυλίδι, που κατά την παράδοση της οικογένειας, πεθαίνοντας το μεταβίβασε στον πρωτότοκο γιο του. Εκείνος με τη σειρά του, όταν ερχόταν η ώρα,  το κληροδοτούσε στο δικό του πρωτότοκο γιο. Τη συνήθεια αυτή τηρούσαν κατά γράμμα πολλοί πατεράδες της γενιάς. Αλλά, ένας πατέρας είχε τρεις το ίδιο αξιαγάπητους γιους και δεν ήθελε να πληγώσει κανέναν αφήνοντας το δακτυλίδι μόνο στον πρωτότοκο. Έφτιαξε, έτσι, άλλα δύο πανομοιότυπα, που σε τίποτα δεν ξεχώριζαν από το αληθινό. Δώρισε σε κάθε παιδί του ένα δακτυλίδι τιμώντας τα ίσα. Και κανένας δικαστής δεν μπόρεσε, μετά το θάνατό του, να ξεχωρίσει ποιο ήταν το γνήσιο. Ο Σαλαντίν μένει έκπληκτος από την απάντηση και εμφανώς συλλογισμένος.

        Ο συναρπαστικός μύθος των τριών δαχτυλιδιών έγινε η αρχή μιας πολύ βαθιάς  και σταθερής φιλίας μεταξύ των δύο αντρών. Έγινε επίσης και η αρχή της πνευματικής καθοδήγησης του Σαλαντίν, ο οποίος μέσω της διδασκαλίας του Νάθαν κατορθώνει να μεταμορφωθεί σε έναν ηγέτη καλό, πράο, δίκαιο, ανεκτικό και φιλάνθρωπο. Ο Σαλαντίν γίνεται πρότυπο ανεξιθρησκίας και μεγαλοψυχίας. Συγκεντρώνει όλες τις αρετές που πρέπει να στολίζουν τον ιδανικό ηγεμόνα Και στο τέλος του έργου, όλοι οι λαοί, μουσουλμάνοι, χριστιανοί, Εβραίοι κατορθώνουν να συνυπάρξουν ειρηνικά και μονοιασμένα.

Α΄ ΕΝΟΤΗΤΑ

Στην Ιερουσαλήμ των Σταυροφοριών συναντιούνται οι οπαδοί διάφορων θρησκειών, των οποίων πνευματικός ηγέτης και δάσκαλος είναι ο Ιουδαίος Νάθαν. Στο προς εξέταση κείμενο οι βασικοί συνομιλητές είναι ο Νάθαν και ο μωαμεθανός σουλτάνος Σαλαντίν.

Το έναυσμα για τη συζήτηση δόθηκε με το φιλοσοφικό ερώτημα του σουλτάνου προς τον σοφό Νάθαν,  ποιος θεϊκός νόμος του φαίνεται πιο σωστός και ποια θρησκεία ανάμεσα στον Ιουδαϊσμό, το Χριστιανισμό και το μουσουλμανισμό είναι η αληθινή. Του υπενθυμίζει ότι ανάμεσά τους είναι ο Χριστιανισμός, εννοώντας ότι αρχαιότερη θρησκεία είναι ο Ιουδαϊσμός, ακολουθεί ο Χριστιανισμός και έπεται ο Μουσουλμανισμός.

 Ο Σαλαντίν απευθύνει την ερώτησή του ενώπιον επισήμου ανακριτή, κάτι που το απόσπασμα δεν προβάλλει. Για να αποσπάσει μια θαρραλέα απάντηση από το Νάθαν ο Σαλαντίν, υποστηρίζει ότι η πίστη του καθενός δεν είναι προϊόν της τύχης ή της μοίρας του, αλλά αποτέλεσμα επιλογής, η οποία βασίζεται στη σοφία και τη σωφροσύνη. Επειδή, λοιπόν, ο Νάθαν διαθέτει αυτές τις αρετές, θα ξέρει σίγουρα ποια πίστη είναι η αληθινή.

 Αφού θέτει το φιλοσοφικό ερώτημά του ο Σαλαντίν αποχωρεί, για να αφήσει  το Νάθαν να σκεφτεί.  Ό,τι κι αν απαντούσε ο Νάθαν, θα βρισκόταν μπλεγμένος . Ή τη θρησκεία του σουλτάνου θα προσέβαλε ή τη δική του θα πρόδιδε. Στην αρχή διστάζει να απαντήσει, αλλά με παρακίνηση του σουλτάνου, εξηγεί τις θέσεις του αναφέροντας την αλληγορική ιστορία του δαχτυλιδιού.

Β΄ ΕΝΟΤΗΤΑ

Αργότερα, αφού έδωσε ο Σουλτάνος στο Νάθαν το χρόνο να προετοιμάσει την απάντησή του και αφού τον διαβεβαίωσε ότι δεν τους ακούει κανείς, τον προτρέπει να μιλήσει ελεύθερα. Ο Νάθαν  υπογραμμίζει ότι δεν φοβάται να  πει την αλήθεια. Στο σημείο αυτό ο Σαλαντίν διατυπώνει τη γνώμη ότι αξίζει για την αλήθεια να ρισκάρει κανείς τα πάντα, όλα του τα  υπάρχοντα και τη ζωή του ακόμα. Η γνώμη του Σαλαντίν φαίνεται ηρωική, αλλά ο Νάθαν τολμά να διαφωνήσει. Ο Νάθαν δεν δέχεται  ότι πρέπει κανείς να τα θυσιάζει όλα για την αλήθεια, αλλά θέτει την προϋπόθεση «όταν πρέπει και ωφελεί». Ο περιορισμός αυτός δείχνει την ελεύθερη συνείδηση και σκέψη του Νάθαν και φανερώνει πόσο μακριά είναι το πνεύμα του από το δογματισμό και την υπεροψία. Άλλωστε, ποιος μπορεί να έχει την απόλυτη  βεβαιότητα ότι ξέρει την αλήθεια; Ποιος μπορεί να υπερηφανευτεί ότι η πλήρης αλήθεια αποκαλύφθηκε μόνο σ΄ αυτόν και σε κανέναν άλλον; Και ποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι κάθε αλήθεια αξίζει παραπάνω από την ανθρώπινη ζωή; Πώς θα ήταν, άραγε, ο κόσμος, αν ο καθένας πίστευε ότι για την αλήθεια αξίζει να πεθάνει, άρα και  να αφαιρέσει τη ζωή του άλλου; Η μετρημένη θέση του Νάθαν κρύβει μεγαλύτερη αγάπη για τον άνθρωπο και μεγαλύτερο σεβασμό για την αλήθεια από ό,τι η ηρωική θέση του Σαλαντίν. Και βέβαια, η διαφωνία του σοφού γέροντα προετοιμάζει το έδαφος για τον διδακτικό μύθο, που ακολουθεί.

Ο γέροντας  Ιουδαίος λέει στο Σουλτάνο ότι κάποτε υπήρχε ένας πατέρας που είχε ένα πολύτιμο δαχτυλίδι, το οποίο είχε μια κρυφή δύναμη, όποιος το κατείχε γινόταν αγαπητός σε ανθρώπους και Θεό αλλά και αφέντης του σπιτιού. Για να διατηρηθεί η δύναμή του, ο κάθε πατέρας το έδινε στον πιο αγαπητό του γιο και αυτός με τη σειρά του στον πιο αγαπητό γιο. Στη διαδοχή του δαχτυλιδιού υπήρξε ένας πατέρας που είχε τρεις γιους αξιαγάπητους, καλοσυνάτους, ισάξιους. Τότε τέθηκε το δίλημμα σε ποιον άξιζε το δαχτυλίδι. Επινόησε, λοιπόν, να κατασκευάσει, δυο άλλα αντίγραφα και έτσι να δώσει και στους τρεις από ένα δαχτυλίδι, θεωρώντας ότι άξιζαν όλοι την αγάπη και την ευλογία του εξίσου. Πράγματι, ανέθεσε σε έναν τεχνίτη να κατασκευάσει  δύο πιστά αντίγραφα του πολύτιμου δακτυλιδιού. Το αποτέλεσμα ήταν τόσο επιτυχημένο, ώστε ούτε ο ίδιος ο πατέρας δεν μπορούσε πια να ξεχωρίσει το αυθεντικό. Όταν ο πατέρας πέθανε, κάθε ένας από τους γιους υποστήριζε ότι αυτός έχει το αληθινό δακτυλίδι, άρα σ΄ αυτόν ανήκει δικαιωματικά η εξουσία.

Όπως είναι φανερό, ο Νάθαν αντιμετώπισε την πρόκληση του Σαλαντίν με μια παραβολή. Το παραμύθι, δηλαδή, έχει αλληγορική σημασία.

Κομίστας: Πάνος Ζάχαρης

Τι είναι η αλληγορία

Η αλληγορία είναι ένας εκφραστικός τρόπος, σύμφωνα με τον οποίο οι λέξεις κρύβουν  άλλα νοήματα από αυτά που δηλώνουν επιφανειακά και συμβατικά. Δηλαδή, άλλα λένε οι λέξεις και άλλα υπονοούν. Είναι με άλλα λόγια μια πλατιά μεταφορά, η οποία σηματοδοτεί με τις λέξεις βαθύτερα νοήματα, που μένουν σκόπιμα καλυμμένα. Ο αναγνώστης ή ο ακροατής μπορεί να αποκωδικοποιήσει μια αλληγορία και να ερμηνεύσει το αληθινό της νόημα, αν διαβάσει ανάμεσα στις γραμμές και πίσω από τις λέξεις. Πολλοί ομιλητές, λογοτέχνες, πνευματικοί αλλά και θρησκευτικοί δάσκαλοι διάλεξαν να μιλήσουν αλληγορικά, για να δώσουν μεγαλύτερη υποβλητικότητα στη διήγησή τους και ευρύτερη απήχηση στο λόγο τους. Αλληγορική μπορεί να είναι μόνο μια φράση, μια σύντομη ιστορία, ένας μύθος ή και ένα ολόκληρο λογοτεχνικό έργο. Η αλληγορία είναι μια συνηθισμένη λογοτεχνική τεχνική, απαντάται όμως και σε άλλα είδη τέχνης, π.χ. στον Κινηματογράφο.

Η αλληγορική σημασία της παραβολής

Ο γέροντας πατέρας της παραβολής είναι ο Θεός, που αγαπά εξίσου όλα τα παιδιά του και σε κάθε ένα εμφύσησε τη δυνατότητα να αγαπά και να πράττει το καλό.

 Τα δαχτυλίδια είναι οι διάφορες θρησκείες. Το αληθινό δαχτυλίδι είχε τη δύναμη να κάνει τον κάτοχό του αγαπητό στο Θεό και όλους τους ανθρώπους.

 Τα παιδιά, που παραλαμβάνουν τα δαχτυλίδια είναι οι πιστοί της κάθε θρησκείας. Απαράβατος όρος για τη μεταβίβαση του δαχτυλιδιού από πατέρα σε γιο είναι η αγάπη και η αξιοσύνη του γιου. Προϋπόθεση για τη μαγική επενέργειά του είναι η πίστη του κατόχου του στη δύναμη του δαχτυλιδιού. Δηλαδή, αυτό καθαυτό το δακτυλίδι δεν αρκεί, για να χαρίσει στον κάτοχό του την αγάπη Θεού και ανθρώπων, άρα και την ευτυχία. Δεν είναι το δακτυλίδι / η θρησκεία που δίνει αξία στον άνθρωπο, αλλά ο άνθρωπος που με την αγάπη και την πίστη του κάνει πολύτιμο το δακτυλίδι, δηλαδή τιμά τη θρησκεία του. Ο πατέρας αγαπούσε και τιμούσε εξίσου τους τρεις γιους του, ώστε τους  κληροδότησε και τα τρία δαχτυλίδια, χωρίς να πικράνει κανέναν, αλλά και χωρίς να αφήσει κανέναν να θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο από τους άλλους. Από τη στιγμή λοιπόν που δεν υφίσταται διάκριση ανάμεσα στο γνήσιο και τις απομιμήσεις και οι παραπάνω όροι, η αγάπη και η πίστη,  εξακολουθούν να ισχύουν, οι τρεις γιοι είναι ίσοι απέναντι στην αγάπη του  πατέρα και του Θεού. Έχουν όλοι  την ευκαιρία να κάνουν το δαχτυλίδι τους δύναμη συναδέλφωσης ή αλληλοεξόντωσης. Άρα, ο πατέρας- Θεός δεν αναθέτει στα παιδιά του προκαθορισμένους ρόλους κυριαρχίας ή υποταγής, δεν κληροδοτεί εξουσία στο ένα  έναντι των άλλων. Δεν ξεχωρίζει λοιπόν τα παιδιά του σε άξια και ανάξια, σε εκλεκτά και σε ασήμαντα

Η αλληγορική σημασία της ιστορίας είναι ξεκάθαρη: όλες οι θρησκείες διαθέτουν το ίδιο μερίδιο γνησιότητας και αλήθειας και η δύναμη όλων των θρησκειών είναι η πίστη και η αγάπη. Όλες οι θρησκείες μετέχουν στην καλοσύνη και την αρετή. Κανείς δεν μονοπωλεί την αλήθεια και κανείς δεν έχει εξασφαλισμένη την αγάπη του Θεού ανεξάρτητα από το πώς ζει και πώς συμπεριφέρεται Η αξία της πίστης εξαρτάται από την ώθηση που ασκεί στον πιστό, ώστε να γίνεται με καθημερινό αγώνα  καλύτερος άνθρωπος. Η αλήθεια της κάθε θρησκείας αποδεικνύεται  από την εγγύτητά της στον ανθρωπισμό και την αγάπη. Κοινά χαρακτηριστικά όλων των θρησκειών είναι ότι ενώνουν τους πιστούς, ότι κατευνάζουν την υπαρξιακή τους αγωνία, ότι  δίνουν απαντήσεις  στα προαιώνια  ερωτήματα της ύπαρξής τους. Κάθε θρησκεία είναι ένα φιλόξενο και απάνεμο λιμάνι, όπου ημερεύει η ψυχή του ανθρώπου από το φόβο της ματαιότητας και του θανάτου, αλλά και κάθε θρησκεία  είναι μια καθημερινή δοκιμασία, που αποσκοπεί στην ηθική πρόοδο του ανθρώπου. Τίποτα περισσότερο δεν προσβάλλει μια θρησκεία  από τους ίδιους τους πιστούς της, όταν στο όνομά της βλάπτουν τους αλλόθρησκους, χλευάζουν τη  πίστη τους, τους περιθωριοποιούν , για να νομιμοποιήσουν την κακότητά τους.

Ο Νάθαν ολοκληρώνει τη διήγησή του λέγοντας ότι και αυτός είναι αδύνατον να ξεχωρίσει το αληθινό δαχτυλίδι, δηλαδή να ονομάσει την αληθινή θρησκεία και να υποδείξει τις κάλπικες και πιστεύει ότι αυτό  είναι και το θέλημα του Θεού.  Ο Νάθαν εννοεί ότι δεν υπάρχουν εκλεκτοί λαοί και αυτό που θα χαρίσει στον καθέναν τη σωτηρία της ψυχής του είναι οι σκέψεις του και πράξεις του.

Σήμερα που ο πλανήτης μας βιώνει το πρόβλημα της ακραίας πόλωσης, του θρησκευτικού φανατισμού, των «ιερών πολέμων» και της χυδαίας διάκρισης των ανθρώπων σε ανώτερους και κατώτερους με κριτήριο τη θρησκεία τους, η ιστορία του δαχτυλιδιού είναι ιδιαίτερα επίκαιρη και διδακτική. Γι΄αυτό και πολύ συχνά την επικαλούνται σύγχρονοι διανοούμενοι, πολιτικοί, πνευματικοί άνθρωποι. (δες   παράλληλο κείμενο) Η ιστορία  του δαχτυλιδιού αλλά και το έργο στο σύνολό του είναι ένα κείμενο που αποδέχεται την ανάγκη της θρησκευτικής πίστης. «Ένας χιτώνας, ένα σπαθί, ένα άλογο και  ένας Θεός. Δεν χρειάζομαι τίποτα άλλο, δεν μου λείπει τίποτα!» λέει κάποια στιγμή ο Σαλαντίν. Αλλά ο Λέσινγκ αποδέχεται  εκείνη την πίστη που απελευθερώνει, που εξευγενίζει και φωτίζει τον άνθρωπο και στηλιτεύει την πίστη, την οποιαδήποτε πίστη, που συνθλίβει, που εξαγριώνει, που τυφλώνει. Διδάσκει την ταπεινότητα, τη μετριοπάθεια, την ανεκτικότητα και το σεβασμό της διαφορετικότητας. Καταγγέλλει τα εγκλήματα που γίνονται στο όνομα  οποιασδήποτε  θρησκευτικής αλήθειας και εύχεται να ζήσουν κάποτε οι άνθρωποι επιτέλους μονοιασμένοι παρά τις διαφορές τους.

Εκφραστικά μέσα     

Η γλώσσα είναι απλή, τη γνωρίζουμε, βέβαια, από μετάφραση, και τα νοήματα βαθιά και ουσιαστικά, κάτι που κάνει το κείμενο συναρπαστικό. Έτσι, μετρημένα είναι τα στολίδια ύφους. Από αυτά ξεχωρίζουμε τη μεταφορά : άνθρωπος αμετακίνητος, τον πλεονασμό : χαρούμενος και ευτυχής και το ωραιότατο οξύμωρο σχήμα: Πάλι έτσι περήφανα ταπεινός. Αξίζει να σταθούμε ιδιαίτερα στην αλληγορία, το διάλογο και το μέτρο:

Αλληγορία: ολόκληρο το έργο και το απόσπασμα διέπεται από αλληγορικές λέξεις και εκφράσεις. Ο  πατέρας συμβολίζει το Θεό, τα δαχτυλίδια τις διάφορες θρησκείες, τα παιδιά συμβολίζουν τους πιστούς της κάθε θρησκείας.

Διάλογος:   ο διάλογος προσδίδει στην ιστορία αληθοφάνεια, ενώ παράλληλα χαρίζει παραστατικότητα και ζωντάνια. Αξίζει να προσέξουμε την προστακτική που κυριαρχεί στο λόγο του σουλτάνου, απόλυτα ταιριαστή με τη θέση και το αξίωμά του  και την ευγένεια, τη διακριτικότητα, που αποπνέουν τα λόγια του Νάθαν, απόλυτα ταιριαστή με τη σοφία και το κύρος του. Τα στοιχεία αυτά  δεν θα μπορούσαν να φανούν σε πλάγιο λόγο.

Μέτρο:     το μέτρο είναι ιαμβικό, είδος που προσιδιάζει στον προφορικό λόγο, δίνει αληθοφάνεια στους διαλόγους και ταιριάζει απόλυτα σε θεατρικό έργο.

Προτεινόμενες απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

1.    Ποια απορία έχει ο σουλτάνος Σαλαντίν και γιατί  ζητά τη γνώμη του Νάθαν του σοφού;

Ο μωαμεθανός σουλτάνος έχοντας απορία  ποιος θεϊκός νόμος και ποια πίστη είναι η αληθινή, απευθύνεται στο γέροντα Ιουδαίο Νάθαν, ο οποίος έχει τη φήμη του φωτισμένου και σοφού ανθρώπου. Ζητά από αυτόν  να του διαλευκάνει ένα τόσο σοβαρό ζήτημα, όπως η θρησκευτική πίστη, γιατί τον θεωρεί κατασταλαγμένο και φιλοσοφημένο. Θεωρεί ότι ένας άνθρωπος σαν κι αυτόν δεν μπορεί να μείνει σταθερός σε θέσεις και απόψεις που του κληροδότησαν η τύχη και οι γεννήτορές του, αλλά θα διερευνήσει, θα βρει τους λόγους που θεμελιώνουν την αλήθεια και εν συνεχεία θα καταλήξει στο ορθότερο. Για όλους αυτούς τους λόγους, ο σουλτάνος και ο γέροντας κάνουν αυτή τη συζήτηση.

2.    Η ιστορία που αφηγείται ο Νάθαν στο σουλτάνο είναι αλληγορική. Τι συμβολίζουν, κατά τη γνώμη σας, το δαχτυλίδι, ο κάτοχος του δαχτυλιδιού και οι τρεις γιοι του;

Η παραβολή που διηγείται ο Νάθαν στο σουλτάνο Σαλαντίν, απαντώντας στην ερώτησή του ποια είναι η αληθινή θρησκεία, έχει αλληγορική σημασία. Ο γέροντας πατέρας συμβολίζει τον Θεό που αγαπά αδιακρίτως όλα τα παιδιά του, πέρα από φυλετικές και θρησκευτικές διακρίσεις. Το δαχτυλίδι και στη συνέχεια τα αντίγραφά του συμβολίζουν τις διάφορες θρησκείες και θρησκευτικές πεποιθήσεις. Οι τρεις γιοι που παραλαμβάνουν τα δαχτυλίδια είναι πιστοί της κάθε θρησκείας. Κάνουν το λάθος όμως να θεωρούν ότι είναι κάτοχοι της μίας και μόνης αλήθειας και ότι αυτοί και κανείς άλλος είναι οι εκλεκτοί του Θεού.

3.    Γνωρίζοντας την αλληγορική σημασία της ιστορίας, πως ερμηνεύετε το τέλος της, ότι δηλαδή κανείς γιος δεν μπορεί με βεβαιότητα να ισχυριστεί ότι κατέχει το αληθινό δαχτυλίδι;

Όπως στην παραβολή κανείς από τους τρεις γιούς δεν μπορεί να ισχυριστεί με βεβαιότητα ότι κατέχει το γνήσιο δαχτυλίδι, έτσι  και στην ζωή κανένας δεν μπορεί να ορίσει ποια είναι η αληθινή πίστη. Κατά καιρούς διάφοροι φανατικοί πιστοί διατείνονται ότι η θρησκεία τους είναι η ορθότερη και η μόνη γνήσια, ενώ οι υπόλοιπες είναι μιμήσεις. Μερικοί προχωρούν σε πιο επικίνδυνες και απάνθρωπες θέσεις: ότι η δική τους θρησκεία εξευγενίζει τον άνθρωπο και τον οδηγεί στην αρετή, ενώ κάποια άλλη τον εξαγριώνει και τον στρέφει στην κακότητα και τη μοχθηρία. Από αυτή τη δογματική θέση αντλούν βέβαια το άλλοθι να κυριαρχούν στους άλλους λαούς, να καταπατούν τα φυσικά τους δικαιώματα και να  νομιμοποιούν  τη βία και το φανατισμό τους. Κανένας όμως δεν μπορεί να ορίσει την αληθινή θρησκεία παρά μόνο ο Θεός. Αν ο άνθρωπος θέλει τη χάρη του δαχτυλιδιού, να είναι, δηλαδή,  αγαπητός στο Θεό και τους ανθρώπους, πρέπει να ασκείται στην καλοσύνη και στην ανθρωπιά.

4.    Γιατί ο πατέρας δεν μπορεί να αποφασίσει σε ποιο παιδί του θα χαρίσει το δαχτυλίδι; Τι συμπέρασμα βγάζετε από την αναποφασιστικότητά του;

      Ο πατέρας της παραβολής δεν μπορούσε να αποφασίσει σε ποιον από τους γιους του θα έδινε το δαχτυλίδι, γιατί αγαπούσε όλα τα παιδιά του το ίδιο. Διαπίστωνε κάθε μέρα ότι και οι τρεις γιοι του ήταν καλοί και πειθαρχικοί. Ήξερε ότι το δαχτυλίδι θα τους εξασφάλιζε  τιμή, αγάπη και ευημερία. Δεν άντεχε στην ιδέα να αδικήσει τους γιους του, να ευλογήσει τον έναν και να καταδικάσει τους υπόλοιπους, αφού ήταν ενάρετοι και φιλότιμοι.  Κάθε φορά που βρισκόταν μόνος με έναν από τους γιους του έλεγε την αλήθεια, ότι τον αγαπά και ότι ήταν άξιος διάδοχος του δαχτυλιδιού. Όταν ήρθε η μοιραία στιγμή να διαλέξει, αποφάσισε να τους κληροδοτήσει όχι ένα και μοναδικό, αλλά τα τρία δαχτυλίδια.

        Η αναποφασιστικότητα του πατέρα της παραβολής προβάλλει την δικαιοσύνη, την αντικειμενικότητα  και τη μεγαλοψυχία του. Πάνω από όλα όμως φανερώνει την αγάπη τόσο του φυσικού όσο και του πνευματικού πατέρα, του Θεού, η οποία είναι απέραντη και χαρίζεται αδιακρίτως σε όλα τα παιδιά του.

Παράλληλo κείμενo  

                Διαβάστε το απόσπασμα της ομιλίας της Άντζελας Μέρκελ ως προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο Στρασβούργο στις 17-1-2007. 

Στη συνέχεια, σχολιάστε πώς συνδέεται το

μήνυμα τς Γερμανίδας πολιτικού με το ηθικό μήνυμα του Νάθαν του Σοφού.

   «Εμείς οι Ευρωπαίοι μάθαμε από την ιστορία μας πώς να αξιοποιούμε στο έπακρο την πολυμορφία, και το χαρακτηριστικό που μας δίνει τη δυνατότητα να το κάνουμε, που μας κάνει ικανούς για ελευθερία με ευθύνη απέναντι στους άλλους είναι πολύτιμο. Το χαρακτηριστικό αυτό είναι η ανοχή. Η ψυχή της Ευρώπης είναι η ανοχή. Χρειαστήκαμε αιώνες, για να το μάθουμε και η διαδικασία αυτή μας έκανε να περάσουμε βάσανα και δυστυχίες. Καταδιώκαμε ο ένας τον άλλον, προσπαθούσαμε να εξοντώσουμε ο ένας τον άλλον, καταστρέψαμε την πατρίδα μας και διακυβεύσαμε όσα ήταν ιερά για εμάς. Η χειρότερη περίοδος μίσους, καταστροφής και εξολόθρευσης βρίσκεται λιγότερο από μια γενιά πίσω και όσα έγιναν, έγιναν εν ονόματι του λαού μου….

 … Αυτή η ιστορία, που έχει ηλικία αρκετών αιώνων, ασφαλώς δεν δίνει το δικαίωμα σε εμάς τους Ευρωπαίους να κοιτάζουμε υποτιμητικά τους λαούς διαφόρων περιοχών του πλανήτη που δυσκολεύονται να εφαρμόσουν την ανοχή στην πράξη. Ωστόσο, αυτοί οι αιώνες μάς επιβάλλουν εδώ στην Ευρώπη την υποχρέωση να προάγουμε την ανοχή σε ολόκληρη την ήπειρό μας και σε ολόκληρο τον κόσμο και να βοηθάμε όλους όσους θέλουν να εφαρμόσουν την ανοχή……

…Η ανοχή που δεν ενδίδει στην έλλειψη ανοχής είναι αυτό που κάνει ανθρώπινο τον άνθρωπο. Στη διάσημη παραβολή του δαχτυλιδιού του Lessing, ο Νάθαν ο σοφός διηγείται την ιστορία της διαμάχης μεταξύ τριών αδελφών για το ποιος ήταν ο νόμιμος κληρονόμος του δαχτυλιδιού του πατέρα τους και ταυτόχρονα και της θρησκευτικής αλήθειας. Η ιδιότητα του κληρονόμου εκδηλώνεται μόνο με τις καλές πράξεις, και τα τρία αδέλφια πρέπει να συναγωνιστούν ως προς αυτό. Πιστεύω ότι εδώ συναντάμε και πάλι την ψυχή της Ευρώπης μέσα στην αναζήτηση του καλύτερου με την ειρηνική συνύπαρξη και, επιπλέον, με την ειρηνική αμοιβαία αφοσίωση.

   Βάνα Δουληγέρη