ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ

Υποκείμενο = Το πρόσωπο, (ζώο, πράγμα ή αφηρημένη έννοια ), για το οποίο γίνεται λόγος στην πρόταση

Υποκείμενο έχουν τα ρήματα, οι μετοχές και τα απαρέμφατα.

ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ

 Ως υποκείμενο των  ρημάτων χρησιμοποιούνται κυρίως τα

• Oυσιαστικά

 Τη λειτουργία του υποκειμένου όμως μπορούν να αναλάβουν και οι παρακάτω όροι, οι οποίοι ισοδυναμούν με ουσιαστικό:

• Αντωνυμίες και αριθμητικά:

• Ουσιαστικοποιημένα επίθετα :

• Μετοχή με άρθρο:

• Δευτερεύουσα πρόταση:

• Εμπρόθετο, επίρρημα ή γενική με άρθρο:

• Έναρθρο απαρέμφατο:

• Οποιοδήποτε μέρος του λόγου με άρθρο:

Παράλειψη του υποκειμένου.

Το υποκείμενο του ρήματος παραλείπεται κανονικά όταν είναι αντωνυμία του α΄ ή β΄ προσώπου, όπως συμβαίνει και στα νέα ελληνικά, γιατί υποδηλώνεται από την κατάληξη του ρήματος. Διατηρείται μόνο στις περιπτώσεις που εκφράζεται έμφαση ή αντιδιαστολή.

Το υποκείμενο του ρήματος σε τρίτο πρόσωπο παραλείπεται συνήθως όταν:

    (α) μπορεί να εννοηθεί εύκολα από τα συμφραζόμενα,

    (β) είναι αόριστο, οπότε εννοείται ως υποκείμενο η αόριστη αντωνυμία τίς ή ο κάποιος άλλος αόριστος όρος π.χ. οἱ ἄνθρωποι, τά πράγματα.

(γ) η ενέργεια που εκφράζει το ρήμα αρμόζει σε ένα συγκεκριμένο υποκείμενο, όπως με τα ρήματα ἐσάλπιγξε  (ὁ  σαλπιγκτής), ἐκήρυξε  (ὁ  κῆρυξ),  ἀναγνώσεται (ὁ γραμματεύς) κ.ά., καθώς και με ρήματα, τα οποία δηλώνουν φυσικά φαινόμενα, όπως Ὕει = βρέχει, νίφει= χιονίζει, Ἀστράπτει,  Ἔσεισε = έγινε σεισμός κλπ., για τα                οποία ως υποκείμενο εννοείται  ὁ Ζεύς ή θεός.

                  Συμφωνία του υποκειμένου με το ρήμα.

Το ρήμα της πρότασης κανονικά συμφωνεί με το υποκείμενό του ως προς το πρόσωπο και τον αριθμό, όπως και στα νέα ελληνικά: σύ λέγεις, ημεις λέγομεν, οὗτοι λέγουσιν. Όταν όμως το υποκείμενο είναι ουδέτερο πληθυντικού αριθμού, τότε στην αττική διάλεκτο το ρήμα βρίσκεται κανονικά σε ενικό αριθμό (αττική σύνταξη). Π.χ. τά παιδία παίζει.

Όταν το υποκείμενο είναι περιληπτικό ουσιαστικό (ουσιαστικό, το οποίο γραμματικά είναι ενικού αριθμού, ως προς τη σημασία του όμως δηλώνει πλήθος προσώπων, π.χ. οι λέξεις τό πλῆθος , ἡ  πόλις, τό στράτευμα, ὁ  ὅμιλος  κλπ.), το ρήμα είναι δυνατόν να βρίσκεται σε πληθυντικό αριθμό, συμφωνώντας με τον σημασιολογικό και όχι τον γραμματικό αριθμό του υποκειμένου (σύνταξη κατά το νοούμενο).

       Στην περίπτωση που το ρήμα έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα, κανονικά βρίσκεται σε πληθυντικό αριθμό. Αν, επιπλέον, τα υποκείμενά του διαφέρουν ως προς το πρόσωπο, το ρήμα συμφωνεί με το επικρατέστερο πρόσωπο (επικρατέστερο είναι το πρώτο σε σχέση με το δεύτερο και το τρίτο, και το δεύτερο σε σχέση με το τρίτο).

        Υπάρχουν όμως περιπτώσεις, κατά τις οποίες το ρήμα, παρότι έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα, βρίσκεται σε ενικό αριθμό και συμφωνεί ως προς το πρόσωπο με το πλησιέστερο ή το επικρατέστερο υποκείμενο.     

Δες κι εδώ

                

 Ασκήσεις εμπέδωσης

            

Αναγνωρίστε τα υποκείμενα των ρημάτων:

1.   Σόλων νομοθέτης ἐκλήθη.

2.    Ἀφίκοντο ἑκταῖοι εἰς Χρυσόπολιν.

3.   Τὴν εἰρήνην ἦγον ἂσμενοι.

4.   Νομίζει τὰς πόλεις εἶναι ἑαυτοῦ.

5.   Ὀδύσσεια καὶ Ἰλιάς Ὁμήρου εἰσίν.

6.   Αἱ θύραι ἦσαν χαλκοῦ.

7.   Ἐκρίνετο δὲ ἱκανός κατεργάζεσθαι ὃ,τι ἐβούλετο.

8.   Σιγὴ ἐστι σώφρονος τρόπου.

9.   Τὸ τεῖχος ἦν εἴκοσι ποδῶν.

10. Τὰ ἱερά ἦν τριῶν ταλάντων.

11. Ὁ ἄνεμος ἐκπνεῖ μέγας.

12. Ὑπό πάντων εὐτυχής ὁ Κῦρος προσηγορεύετο και  ἀξιόπιστος τοῖς λόγοις

13. Ἐπεὶ δὲ κατέστη σατράπης Ἰωνίας, Τισσαφέρνης διαβάλλει αὐτόν πρὸς τὸν ἀδελφὸν Ἀρταξέρξην, ὡς ἐπιβουλεύοι αὐτῶ.

14.  Αἶγα καὶ ὄνον (= γαϊδούρι) ἔτρεφέ τις.

15.  Διὰ στενῆς ὁδοῦ ὥδευσεν Ἡρακλῆς.

16.  Γεωργοῦ παῖδες ἐστασίασαν.

17.  Ὄνος ἅλας ἔχων ποταμόν διέβαινεν.