ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ-ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Κεφάλαιο πρώτο

Οι πρώτοι αιώνες του Βυζαντίου

Σελ. 6

1.      ποια χρονική περίοδο καλύπτουν οι πρώτοι αιώνες του Βυζαντίου;
2.      τι ονομάζουμε Βυζάντιο ή Βυζαντινό κράτος;
3.      πώς αυτοπροσδιορίζονταν οι κάτοικοι του Βυζαντίου και γιατί;
4.      τι εννοούμε με τη φράση «η μεταμόρφωση του ρωμαϊκού κράτους σε Βυζαντινό κράτος»;
5.      ποιοι είναι οι σημαντικότεροι σταθμοί των πρώτων αιώνων του Βυζαντίου;
6.   Να αναφέρετε τις πιο σημαντικές επιτυχίες και αποτυχίες  της Αυτοκρατορίας , κατά τον 4^ο και 5^ο αιώνα.

7.      τι εννοούμε με τον όρο : η πτώση του Ρωμαϊκού κράτους και πότε προσδιορίζεται χρονικά;

8.      να αναφέρετε τις πιο σημαντικές επιτυχίες της Αυτοκρατορίας, κατά τον 6^ο αιώνα.

9.      ποιες επιτυχίες σημείωσε ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός, κατά τη διάρκεια της  αυτοκρατορίας του

10.  ποια προβλήματα αντιμετώπισε το Βυζάντιο κατά το τέλος του  6^ου αιώνα;

11.  ποιοι εχθροί απείλησαν το βυζαντινό κράτος κατά το τέλος του 6^ου αιώνα;

12.  « Το ρωμαϊκό κράτος απομακρύνθηκε από τις λατινικές και παγανιστικές του ρίζες και μεταμορφώθηκε σε χριστιανική αυτοκρατορία της ελληνικής Ανατολής, το Βυζαντινό κράτος». Να αποδώσετε με δικά σας λόγια την παραπάνω φράση. Να την εξηγήσετε.

Σελ. 7

13.  ποιος ήταν ο Μέγας Κωνσταντίνος; Ποια μέτρα πήρε, για να  ανορθώσει το κράτος;

14.  ποιο ή ποια από αυτά τα μέτρα θεωρείτε  πιο σημαντικό για τη στήριξη του κράτους του;

15.  πότε αποφάσισε ο Μέγας Κωνσταντίνος να μεταφέρει την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας και ποια θέση επέλεξε για τη νέα πρωτεύουσα;

16.  γιατί ο Μ. Κωνσταντίνος πήρε αυτή την κοσμοϊστορική απόφαση;

17.  ποια πλεονεκτήματα είχε η τοποθεσία του αρχαίου Βυζαντίου;

18.  διαβάστε την πηγή της σελ. 7 και απαντήστε: πώς ονόμασε ο Κωνσταντίνος τη νέα πρωτεύουσα; Με ποια οικοδομήματα στόλισε την πόλη; Ποια από τα κτίσματα αυτά διατηρούνται ως σήμερα;

19.  πώς έλυσε το πρόβλημα του πολεοδομικού σχεδιασμού της νέας πόλης ο Μέγας Κωνσταντίνος;

20.  με ποια κτίσματα προίκισε τη νέα πρωτεύουσα; / πώς ήταν η νεόκτιστη πόλη;

21.  ποια κτίσματα έδωσαν στην πόλη την όψη  χριστιανικής πολιτείας;

22.  πότε έγιναν τα εγκαίνια της νέας πόλης; Στη φάση αυτή είχε ολοκληρωθεί η οικοδόμησή της; Θυμηθείτε, επίσης, πότε πήρε την απόφαση της ίδρυσής της ο Αυτοκράτορας και υπολογίστε πόσο χρονικό διάστημα μεσολάβησε.

23.  πότε γιόρταζε η πόλη τα γενέθλιά της και γιατί;

24.  πώς ονομάστηκε από την ημέρα των εγκαινίων της η νέα Πρωτεύουσα;

Σελ. 8

25.  ποια πόλη είχε ως πρότυπο ο Κωνσταντίνος, για να κτίσει τη νέα πρωτεύουσα; Ξεπέρασε ποτέ το πρότυπό του;

26.  δείτε την εικόνα του Γαλατά και διαβάστε τους σχετικούς στίχους του Παλαμά. Απαντήστε στα ακόλουθα:

·         Τι νομίζετε ότι εννοεί ο ποιητής, με το στίχο «σαν ακρίδες…λαοί»;

·         Αποκαλύπτει η εικόνα τα πλεονεκτήματα της γεωγραφικής θέσης της νέας πόλης; Ποια είναι;

·         «Πόλη, ώ πόλη!» . προβάλλουν τα λόγια του ποιητή τον ιστορικό ρόλο που έπαιξε η Κωνσταντινούπολη στους κατοπινούς αιώνες;

27.   σε ποιο θρήσκευμα ανήκε το μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού της Ανατολής αυτήν την περίοδο;

28.  γιατί ο Μέγας Κωνσταντίνος υποστήριξε τον χριστιανισμό;

29.  ποιες ενέργειές του δείχνουν την υποστήριξή του στο χριστιανισμό;

30.  τι ήταν το Χριστόγραμμα;

31.  βρείτε στο βιβλίο σας εικόνα που δείχνει το Χριστόγραμμα.

32.  γνώρισε αντιδράσεις η φιλοχριστιανική πολιτική του Μ. Κωνσταντίνου;

Ποιοι αντέδρασαν και τι αποτέλεσμα είχε η στάση τους;

33.  τι ήταν το διάταγμα των Μεδιολάνων; Γιατί ονομάστηκε έτσι; Πότε έγινε; Ποιοι το συνυπέγραψαν; Τι όρους περιελάμβανε;

34.  πότε έπαψαν οριστικά οι διωγμοί εναντίον των χριστιανών;

35.  ποιο σημαντικό γεγονός της θρησκευτικής πολιτικής του Μ. Κωνσταντίνου συνέβη το 325 μ.Χ.;

36.  γιατί συγκάλεσε ο Μ. Κωνσταντίνος επισκόπους από κάθε επαρχία του οικουμενικού κράτους στη Νίκαια της Βιθυνίας; Τι συνέβη σ΄αυτή τη συνάντηση;

37.  εξηγήστε τον όρο «Οικουμενική Σύνοδος».

38.  πότε έγινε η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος, ποιος τη συγκάλεσε, πού, ποιοι συμμετείχαν, τι αποφάσισαν;(σελ 8-9)

Σελ. 9

39.   περιγράψτε τι απεικονίζεται στο νόμισμα της εικόνας.

40.   ποιο θρησκευτικό και εκκλησιαστικό ζήτημα διευθέτησε η Α΄Οικουμενική Σύνοδος;

41.   Σύμφωνα με τον έγκριτο Ιστορικό Βασίλιεφ σε ποια θρησκεία ανήκε ο Μ. Κωνσταντίνος το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του; ποιες ενέργειές του  αυτοκράτορα παραθέτει ο Βασίλιεφ ως απόδειξη; 

</span>

Κεφάλαιο Δεύτερο

Εξελίξεις ως τις αρχές  του 6^ου αιώνα.

Σελ. 10

42.   Αναφέρετε τους πιο σημαντικούς αυτοκράτορες της Ρωμαϊκής

      Αυτοκρατορίας κατά τον 4^ο και 5^ο αιώνα.

43.   Τι ονομάζουμε πρώιμο Βυζαντινό κράτος;

44.   Τι ονομάζουμε πρωτοβυζαντινή περίοδο;

45.   Ποια οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα αντιμετώπισε το πρώιμο

      Βυζαντινό κράτος;

46.   Με ποιο τρόπο οι αυτοκράτορες προσπάθησαν να καθορίσουν τις οικονομικές εξελίξεις και να προλάβουν τυχόν προβλήματα;

47.  ποιο από τα προβλήματα του Βυζαντινού κράτους θεωρείτε πιο σημαντικό και δυσεπίλυτο;

48.  ποια χαρακτηριστικά είχε η οικονομία του Βυζαντινού κράτους κατά τον 4^ο και 5^ο αιώνα;

49.   Τι σημαίνει «παρεμβατική πολιτική στην οικονομία» και για ποιο λόγο την ασκεί ένα κράτος;

50.  Ποια ήταν η κύρια πηγή πλούτου για το Βυζαντινό κράτος; Μπορείτε, ωστόσο, να αναφέρετε και άλλη μια σημαντική πηγή;

51.  Με ποιο τρόπο γίνονταν οι οικονομικές συναλλαγές κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο;

52.  τι ήταν οι μεγαλογαιοκτήμονες και ποιο ρόλο έπαιξαν στην οικονομική και κοινωνική ζωή της εποχής;

53.   με ποιο τρόπο και γιατί περιορίζονταν οι ελευθερίες των γεωργών του πρώιμου Βυζαντινού κράτους;

54.  γνωρίζετε τι ήταν οι πάροικοι και πώς συντηρούνταν;

55.  ποιοι από τους πολίτες (ποια κοινωνική τάξη) πλήρωναν μεγαλύτερους φόρους κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο;

56.  Κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο πολλοί πολίτες ήταν καταχρεωμένοι στους μεγαλογαιοκτήμονες. Πώς αντιμετώπιζαν συνήθως αυτό το πρόβλημα και ποιες ήταν οι συνέπειες για τους ίδιους και την πολιτεία;

57.  Υπήρχε πρόβλημα αστυφιλίας στο Βυζάντιο; Αν ναι, πού οφειλόταν;

58.   τι έκαναν οι αρχές των μεγάλων πόλεων, για να αντιμετωπίσουν το οξύ πρόβλημα της φτώχειας;

59.  Ποιες πολιτικές εξελίξεις  ευνόησαν την ανάπτυξη του εμπορίου;

60.  Τι είδους  προϊόντα μετέφεραν οι Έλληνες έμποροι από το εξωτερικό στην Κωνσταντινούπολη και τις ακτές της Μεσογείου;

Σελ. 11.

61.   Πότε διαιρέθηκε το Ρωμαϊκό κράτος σε Ανατολικό και Δυτικό τμήμα;

62.   ποιο από τα δύο τμήματα ήταν οικονομικά πιο ισχυρό και ποιο  αποδείχθηκε κραταιό στις επιθέσεις των γερμανικών φύλων;

63.  ποια πολιτική ακολούθησε ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος ο Α΄, για να αντιμετωπίσει  τις γερμανικές επιθέσεις; Ήταν επιτυχημένη;

64.  πώς αντιμετώπισαν την πολιτική του Θεοδοσίου του Α΄ οι μορφωμένοι άνθρωποι του Βυζαντίου;

65.  τι ήταν το πατριωτικό και αντιγερμανικό κόμμα, για ποιο λόγο συγκλήθηκε και ποια δράση ανέπτυξε;

66.  Αναφερθείτε στις βασικές προτάσεις του πατριωτικού και αντιγερμανικού κόμματος  βασισμένοι στην ιστορική πηγή του φιλόσοφου  και επισκόπου Κυρήνης Συνέσιου.

67.   πότε υπέκυψε το δυτικό ρωμαϊκό κράτος στις επιθέσεις των γερμανικών φύλων και ποιος ηγέτης των Γερμανών ίδρυσε το πρώτο γερμανικό βασίλειο (Οστρογοτθικό);

68.  ποιος ήταν ο Θευδέριχος και ποιο τίτλο είχε;

69.   Πότε διαλύθηκε το δυτικό ρωμαϊκό κράτος; Ποια γερμανικά κρατίδια προέκυψαν στη συνέχεια;

70.  ποια σχέση είχαν τα νέα γερμανικά κράτη με το κράτος του Βυζαντίου;

71.   Σε ποιο επίπεδο ανάπτυξης βρισκόταν  η πολιτιστική ζωή του δυτικού ρωμαϊκού κράτους λίγο πριν τη διάλυσή του;

72.  Να αναφέρετε δύο σημαντικά γεγονότα που φανερώνουν την ακμή του πνευματικού πολιτισμού στο Βυζαντινό κράτος.

73.  Πότε ιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης και  ποιο ρόλο διαδραμάτισε  στην πνευματική ζωή του Βυζαντινού κράτους;

74.  Ποιος αυτοκράτορας  αποφάσισε την ίδρυση του ανώτατου πνευματικού αυτού ιδρύματος;

Σελ. 12

75.  ποιο στοιχείο της λειτουργίας του Πανεπιστημίου αποδεικνύει ότι ο πολιτιστικός χαρακτήρας του Βυζαντινού κράτους ήταν κυρίως ελληνικός;

76.  Ποιες άλλες πόλεις της βυζαντινής αυτοκρατορίας είχαν σπουδαία πνευματικά ιδρύματα;

77.   “Θεοδοσιανός κώδικας” : Δώστε ένα συνώνυμο της λέξης «κώδικας».

78.  Τι ήταν ο Θεοδοσιανός κώδικας, πού οφείλει το όνομά του και ποια προβλήματα της λειτουργίας του κράτους έλυσε;

79.  Σώζεται σήμερα ο κώδικας αυτός; Πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί;

Κεφάλαιο τρίτο.

Η πάλη της ορθοδοξίας με τις αιρέσεις και την αρχαία θρησκεία.

Σελ. 13

80.   Τι ονομάζουμε αίρεση στα θεολογικά ζητήματα;

81.  τι σημαίνει ορθή χριστιανική  διδασκαλία και ποιος καθορίζει τι είναι ορθό και τι όχι;

82.  Με ποιες αιρέσεις ήρθε αντιμέτωπος ο Χριστιανισμός; (να τις αναφέρετε ονομαστικά)

83.  Ποια στάση κράτησε το επίσημο κράτος στο θέμα των αιρέσεων; Εξηγήστε γιατί επέλεξε αυτή τη στάση.

84.  Γίνεται κάποια αναφορά στο Θεοδοσιανό κώδικα για τις αιρέσεις; (Συμβουλευτείτε τη σχετική πηγή και απαντήστε  με δικά σας λόγια.)

85.  Ποια αίρεση κυριάρχησε τον 4^ο αιώνα; Ποιο ήταν το περιεχόμενο της διδασκαλίας της και ποια ήταν η επίσημη θέση της ορθόδοξης εκκλησίας;

86.  Ποιο θεολογικό ζήτημα ρύθμισαν οι Οικουμενικές Σύνοδοι της Νίκαιας (325) και της Κωνσταντινούπολης (381);

87.  Απ’ ό,τι γνωρίζετε οι αιρέσεις έκρυβαν μόνο θρησκευτικές διαφωνίες μεταξύ των κατοίκων της Βυζαντινής αυτοκρατορίας;

88.  Πιστεύετε ότι οι αιρετικοί απέβλεπαν σε πολιτικά οφέλη ή τους ενδιέφερε μόνο το ζήτημα της πίστης; (Δικαιολογείστε την απάντησή σας)

89.  Τι ήταν ο Νεστοριανισμός, πότε  και ποια οικουμενική Σύνοδος τον καταδίκασε;

90.  Τι ήταν ο Μονοφυσιτισμός, πότε  και ποια οικουμενική Σύνοδος τον καταδίκασε;

91.  Ποια από όλες τις αιρέσεις αποδείχθηκε πιο στέρεη, εξαπλώθηκε και επικράτησε, αν και καταδικάστηκε;

92.  Αρειανισμός, Νεστοριανισμός, Μονοφυσιτισμός: Δικαιολογείστε τα ονόματα των αιρέσεων.

93.  Στο βιβλίο σας, στη σελίδα 13, φιλοξενείται απεικόνιση του Μεγάλου Βασιλείου. Πώς συνδέεται με την ενότητα;

Σελ. 14

                            

94.  Σύμφωνα με διάταγμα του Θεοδοσίου ποιοι ονομάζονταν καθολικοί χριστιανοί; Ποιους ονομάζουμε καθολικούς σήμερα;

95.  Ποια μέτρα εναντίον των αιρετικών περιλαμβάνει ο Θεοδοσιανός κώδικας  ΧVΙ στο άρθρο 10.12.

96.  «H Θεία φύση απορρόφησε την ανθρώπινη φύση στο πρόσωπο του Χριστού» : Αποδώστε το νόημα της παραπάνω φράσης, όπως την καταλαβαίνετε. Ποια αίρεση υποστήριζε την παραπάνω πίστη;

97.   Ποια μέτρα πήρε ο Ιουλιανός, για να επαναφέρει την αρχαία θρησκεία (την ειδωλολατρία); Πέτυχε η προσπάθειά του;

98.  ποιος αυτοκράτορας και με ποια μέτρα έδωσε το οριστικό πλήγμα στην αρχαία θρησκεία; Από τα μέτρα που πήρε  ποιο θεωρείτε εσείς ιστορικής σημασίας;

99.  πότε απαγορεύτηκαν οι Ολυμπιακοί αγώνες, τίνος απόφαση ήταν και πού αποσκοπούσε;

100.    Βρείτε πληροφορίες για τα Ελευσίνια μυστήρια και παρουσιάστε τα πιο σημαντικά στοιχεία στην τάξη.

101.    Σε ποιες φανατικές πράξεις προέβησαν οι Χριστιανοί κατά των ειδωλολατρών στα τέλη του 4^ου αιώνα; Πώς κρίνετε τις ενέργειές τους από ηθικής πλευράς και από πολιτιστικής.

102.    Στο βιβλίο σας υπάρχει απόσπασμα μιας επιστολής. Ποιος είναι ο αποστολέας, ποιος είναι ο παραλήπτης και ποιο νομίζετε ότι είναι το περιεχόμενο της επιστολής;

103.    Υπήρχαν νεκροί από τις επιθέσεις των Χριστιανών στα αρχαία ιερά; Γνωρίζετε αν κάποιο σπουδαίο πρόσωπο των γραμμάτων έχασε έτσι τη ζωή του;

104.    Βρείτε πληροφορίες για τη φιλόσοφο  Υπατία και παρουσιάστε τα πιο σημαντικά στοιχεία στην τάξη.

105.    Ποιοι είναι οι τρεις Ιεράρχες, σε ποιον αιώνα έζησαν, πότε τιμάμε την προσφορά τους και τι ακριβώς έκαναν, για να γεφυρώσουν τις σχέσεις ειδωλολατρών και χριστιανών;

106.    «Με τη στάση τους αυτή, οι Πατέρες διευκόλυναν το διάλογο και τη σύνθεση Χριστιανισμού και Ελληνισμού»: Εξηγήστε το χωρίο αυτό του βιβλίου σας με δικά σας λόγια.

Σελ. 16

ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

                   Ο Ιουστινιανός και το έργο του

107.    Ποιος ήταν ο Ιουστινιανός; Πότε «βασίλευσε»;

108.    Δώστε με τρεις λέξεις το πολιτικό του όραμα.

109.    ποιες επιτυχίες σημείωσε ο μεγάλος αυτός ηγέτης στην εσωτερική πολιτική;

110.    τι ήταν η «στάση του Νίκα»; Δώστε ένα συνώνυμο της λέξης «στάση» .

111.    Πώς αντιμετώπισε ο Ιουστινιανός τους Πράσινους και Βένετους, τους μεγαλογαιοκτήμονες, τους αιρετικούς και τους ειδωλολάτρες;

112.    Ποιο ήταν το νομοθετικό έργο του Ιουστινιανού;

113.     Πού απέβλεπαν οι νομοθετικές μεταρρυθμίσεις του;

114.    Κώδικας, Πανδέκτης, Νεαρές: Να εξηγήσετε τι είναι το καθένα.

115.    Σε ποια γλώσσα ή γλώσσες καταγράφτηκαν οι νόμοι; Τι συμπέρασμα συνάγετε από αυτό;

116.    οι νόμοι παραδόθηκαν την ίδια χρονική περίοδο;

Σελ. 17

117.    ποιο ήταν το πολιτικό όραμα του Ιουστινιανού;

118.    ποιο στόχο είχε στην εξωτερική πολιτική; Τον πέτυχε και σε ποιο βαθμό;

119.    ποιοι ήταν οι σημαντικότεροι εχθροί της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας , κατά την αυτοκρατορία του Ιουστινιανού;

120.    πού βρισκόταν το βασίλειο των Βανδάλων, πού των Βησιγότθων και πού των Οστρογότθων;

121.    Ποια νομίζετε ότι είναι η προέλευση της λέξης: Βανδαλισμός;

122.    διαβάστε την επιστολή του Γελίμερου στο φίλο του Φάρα και σχολιάστε την.

123.    ποιο μεγάλο πρόβλημα κληροδότησε ο Ιουστινιανός στους διαδόχους του;

124.    ποιο ήταν το οικοδομικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού;

125.    ποιο ήταν το λαμπρότερο επίτευγμά του σ΄αυτόν τον τομέα; 
126.    περιγράψτε την Αγία Σοφία. Ποιοι ήταν οι αρχιτέκτονες που υλοποίησαν αυτό το έργο; Πώς χρησιμοποιείται η εκκλησία σήμερα; 
127.    Μελετήστε το χάρτη της σελίδας 17 με την επικράτεια του Ιουστινιανού και προσπαθήστε μετά να αναφέρετε τις περιοχές που περιλαμβάνει.

128.    ποιος ήταν ο Προκόπιος και πώς σχολίασε τον τρούλο της Αγίας Σοφίας;

129.    Εξηγήστε με δικά σας λόγια τους παρακάτω όρους: πεσσοί, τρούλος, περίκεντρα κτίρια, ημισφαιρικά τρίγωνα, βασιλική (εκκλησία).

130.    Πόσους ναούς έκτισε ο Ιουστινιανός;

131.     Ποιο είναι κατά τη γνώμη σας το στοιχείο που εντυπωσίαζε και εντυπωσιάζει ακόμη και σήμερα τον επισκέπτη ή τον προσκυνητή  της Αγ.  Σοφίας;

132.    Τι είδους κτίσματα κατασκεύασε ο Ιουστινιανός;

                                  

        Ο Ηράκλειος και η δυναστεία του (610-717μ.Χ).

        Εσωτερική μεταρρύθμιση και αγώνας επιβίωσης.

133.    Ποια κρίση έπληξε το Βυζάντιο κατά το δεύτερο μισό του 6^ου και 7^ου αιώνα; Ποιες συνέπειες είχε;

134.    Ποιοι εχθροί απειλούν το Βυζάντιο αυτή την περίοδο;

        (διαβάστε προσεκτικά την ενότητα)

135.    Ποια θα μπορούσε να είναι η λύση;

136.    Ποιος ή ποιοι αυτοκράτορες ανέλαβε και έφερε σε πέρας την  αποδυνάμωση των Σλάβων και Περσών;

137.    Πώς σχεδίασε την αντεπίθεσή του εναντίον των εχθρών του Βυζαντίου    ο Ηράκλειος;

Σελ. 20

138.    Ποια ενέργεια των Περσών προκάλεσε την αγανάκτηση των Βυζαντινών και τη δυναμική αντίδραση του Ηρακλείου;

139.    Για ποιο λόγο απέκτησαν θρησκευτική σημασία οι πόλεμοι κατά των Περσών; Ποιο αποτέλεσμα είχε αυτό;

140.    Ποιοι νέοι εχθροί εμφανίζονται στο προσκήνιο λίγο πριν το τέλος της βασιλείας του Ηρακλείου; Πώς αντιμετώπισαν το πρόβλημα οι διάδοχοι του Ηρακλείου;

141.    Τι ήταν τα Θέματα; Πώς οργανώνονταν; Τι ήταν ο θεματικός στρατός;

142.    Πιστεύετε ότι ο θεματικός στρατός ωφέλησε το Βυζαντινό κράτος;

143.    Ποιος ασκούσε τη στρατιωτική και ποιος τη διοικητική εξουσία στα θέματα;

144.    Οι διάδοχοι του Ηρακλείου ίδρυσαν αρχικά «θέματα» στη Μ. Ασία. Ποιο πρόβλημα τούς εξανάγκασε; Πότε εξαπλώθηκε ο θεσμός αυτός και στις υπόλοιπες περιφέρειες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας;

145.    Τι εννοούμε με τον όρο «Εξελληνισμός του κράτους ή της κρατικής διοίκησης»;

146.    Ποια γεγονότα φανερώνουν τον Εξελληνισμό του βυζαντινού κράτους;

147.    Ποιον τίτλο υιοθέτησε για τον εαυτό του ο Ηράκλειος; Τι σημαίνει;

148.    Ποια είναι η ιστορική σημασία του τίτλου του Ηρακλείου; Τον διατήρησαν και για τον εαυτό τους οι επόμενοι αυτοκράτορες;

Σελ. 21

149.    Μελετήστε  το τελευταίο παράθεμα, (το χάρτη της θεματικής οργάνωσης της Μ. Ασίας κατά τον 7^ο έως 9^ο ) αιώνα και απαντήστε: Πόσα και ποια θέματα υπάρχουν αυτήν τη περίοδο;

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΛΑΟΙ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΓΥΡΟ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Σελ. 23

1.Τι ήταν οι Σλάβοι, πότε εγκαταστάθηκαν κοντά στο Βυζάντιο και σε πού;

2.Τι γνωρίζετε για το λαό των Αβάρων και τις περιοχές εγκατάστασής τους;

3.Ποιες σχέσεις είχαν οι Άβαροι με το Βυζάντιο κατά τον 6^ο αιώνα;

4.Τι ήταν οι Σλαβηνίες;

5.Ποια σχέση είχαν οι Σλάβοι με το Βυζάντιο αρχικά (αρχές 7^ου  αιώνα) και ποια σχέση απέκτησαν με το πέρασμα των αιώνων;

6.Ποια ήταν η εξωτερική εμφάνιση των Σλάβων, σύμφωνα με τον Ιστορικό Προκόπιο;

7.Ποιες ήταν οι συνήθειες των Σλάβων, σύμφωνα με το Στρατηγικόν Μαυρικίου;

8.Ποια πολιτική ακολούθησε το Βυζαντινό κράτος απέναντι στους Σλάβους και ποια ήταν τα αποτελέσματα;

9.Τι σημαίνει ο όρος «εκχριστιανισμός»  ενός λαού;

Οι Βούλγαροι και οι σχέσεις τους με το Βυζάντιο

Σελ. 24

10.   Ποιον αιώνα εμφανίστηκε ο νέος αντίπαλος του Βυζαντίου, οι Βούλγαροι;

11.  Τι γνωρίζετε για την προέλευσή τους και την «πολιτεία» τους;

12.  Ποια ήταν η μεγαλύτερη στρατιωτική και πολιτική επιτυχία των Βουλγάρων εις βάρος του Βυζαντίου;

13.   Με ποιον τρόπο έμμεσα αναγνωρίστηκε το Βουλγαρικό κράτος από το Βυζάντιο;

14.  Βρείτε στο χάρτη (σελ. 25) την Οδησσό και την περιοχή ανάμεσα στο Δούναβη και τον Αίμο. Ποιο σημαντικό ιστορικό γεγονός συνέβη εκεί;

15.  Σε ποια περιοχή εγκαταστάθηκαν οι Βούλγαροι και πως συμπεριφέρθηκαν στους πληθυσμούς που ήδη κατοικούσαν εκεί;

16.  Ποια είναι η εθνολογική σύνθεση του Βουλγαρικού κράτους;

17.  Τι προσέφεραν οι Βούλγαροι στο  νεοσύστατο κράτος τους και τι οι Σλάβοι;

18.  Οι Βούλγαροι και οι Βυζαντινοί πολεμούσαν πάρα πολύ συχνά. Υπήρχαν διαλείμματα σ΄αυτήν την ταραγμένη σχέση; Τι έκαναν τότε;

19.  ]Ποια γλώσσα είχαν υιοθετήσει οι ηγεμόνες των Βουλγάρων;

20.  Τι ήταν οι «Χάνοι»;

21.  Ποιο ήταν το θρήσκευμα των από το 864 και μετά; Πώς επηρέασε αυτό τις σχέσεις τους με το Βυζάντιο;

22.  Ποιο ήταν το επίσημο θρήσκευμα των Βουλγάρων από το 864;

Ο κόσμος του Ισλάμ κατά την περίοδο του Μεσαίωνα.

1. Η εξάπλωση των Αράβων.

Σελ. 26

23.   Πού οφείλεται η εξάπλωση των Αράβων από τον 7^ο αιώνα και μετά;

24.  Τι σημαίνει Ισλάμ; Τι σημαίνει Ισλαμισμός;

25.  Τι σχέση έχει το Ισλάμ με τους Άραβες;

26.  Δώστε λίγα βιογραφικά στοιχεία για το Μωάμεθ. Πώς λέγεται η θρησκεία που ίδρυσε;

27.  Τι είναι η Μέκκα και τι η Μεδίνα;

28.  Πότε διώχθηκε ο Μωάμεθ από τη Μέκκα; Τι σημασία έχει το γεγονός αυτό για τους Άραβες;

29.   Τη δεκαετία 622- 632 το Ισλάμ κυριάρχησε σε όλη την Αραβία: Να εξηγήσετε με δικά σας λόγια την παραπάνω φράση.

30.  Κοράνι, Τζιχάντ, Μουσλίμ: Να εξηγήσετε τους όρους αυτούς.

31.  Με ποιο τρόπο προέτρεπε το κοράνι τους πιστούς  να διαδώσουν τη νέα θρησκεία;

32.  Ποιος ήταν ο θεσμός του ιερού πολέμου;Πώς επηρέασε τους Άραβες;

33.  Ποια πολιτική ακολούθησαν οι Άραβες μετά το θάνατο του Μωάμεθ;

34.  Τι ήταν ο Χαλίφης και τι σημαίνει ο όρος αυτός;

35.  Ποιο ρόλο έπαιξε ο Χαλίφης στη δράση των Αράβων;

36.  Ποιοι λαοί πολέμησαν στο Γιαρμούκ το 636 και ποια έκβαση είχε η μάχη (ποιος νίκησε);

37.  Να αναφέρετε τις χώρες, στις οποίες εξαπλώθηκαν οι Άραβες τις πρώτες δεκαετίες μετά το θάνατο του Μωάμεθ. 

38.  Διαβάστε το παράθεμα από το Κοράνι. Αποδώστε με δικά σας λόγια το περιεχόμενό του και σχολιάστε το.

39.  Τι απέγιναν οι βυζαντινές κτήσεις της Ανατολής που με τόσο κόπο είχε κατακτήσει ο Ηράκλειος;

40.  Σε ποιο λαό ανήκε η περιοχή της Περσίας κατά τον 6^ο αιώνα και σε ποιον κατά τον 7^ο ; (στους Βυζαντινούς ή στους Άραβες;)

41.  Ποιες βυζαντινές κτήσεις έπεσαν στα χέρια των Αράβων κατά τον 7^ο αιώνα;

42.  Τι ήταν το Χαλιφάτο;

43.  Ποια στάση κράτησαν οι Μονοφυσίτες κατά τις επιθέσεις των Αράβων στο Βυζάντιο και γιατί;

44.  Πού οφείλονταν οι αραβικές κατακτήσεις;

45.  Να εξηγήσετε πώς κατάφεραν σε τόσο λίγο χρονικό διάστημα οι Άραβες να κατακτήσουν την Ανατολή.

Σελ. 27

46.  Να αναφέρετε τις χώρες, στις οποίες εξαπλώθηκαν οι Άραβες μέχρι το 750. (Αν θέλετε, συμβουλευτείτε το χάρτη στη σελίδα 27).

47.  Σε ποιες περιοχές στράφηκαν οι Άραβες μετά την κατάκτηση της Ανατολής; (7^ος αιώνας)

48.   Πού βρίσκεται η Καρχηδόνα και πότε την κατέλαβαν οι Άραβες;

49.  Μέχρι ποια  περιοχή έφτασαν τον 8^ο αιώνα οι Άραβες;

50.  Ποιος ηγέτης κατάφερε τελικά να ανακόψει την πορεία τους και να τους σταματήσει, πότε και πού;

51.  Ποιος ήταν ο Κάρολος Μαρτέλος και με ποια στρατιωτική επιτυχία του πέρασε στην Ιστορία;

52.  Γράψτε με τη σειρά τις χώρες και περιοχές που κατέλαβαν οι Άραβες.

53.  Συρία, Περσία, Αίγυπτος, Οροσειρά του Ταύρου, Μεσοποταμία, Γαλλία, Παλαιστίνη, Ισπανία: Γράψτε τις χώρες και περιοχές με τη σειρά που τις κατέλαβαν οι Άραβες.

54.   Οι Άραβες αρκέστηκαν στις κατακτήσεις τους στη στεριά ή έθεσαν κι άλλους στόχους ; (είχαν άλλες φιλοδοξίες;)

55.  Κατάφεραν να πραγματοποιήσουν τους στόχους τους;

56.  Πολιόρκησαν οι Άραβες  τον 7^ο και 8^ο  την Κωνσταντινούπολη;

57.  Πόσες φορές πολιόρκησαν οι Άραβες την πρωτεύουσα του Βυζαντινού κράτους και ποιο ήταν το αποτέλεσμα;

58.  Ποιες ήταν οι θαλάσσιες κτήσεις των Αράβων;

59.  Με ποιον τρόπο και ποιο  όπλο κατόρθωσαν οι Βυζαντινοί να απωθήσουν τους Άραβες από την Κωνσταντινούπολη και να τους νικήσουν;

60.  Τι ήταν το «υγρό πυρ» και ποιος το επινόησε; Βρείτε περισσότερες πληροφορίες για το «υγρό πυρ» και διαβάστε τις στην τάξη.

61.  Πώς χρησιμοποιούσαν οι Βυζαντινοί το υγρό πυρ;

62.  Ποιον αιώνα έφτασε στο απόγειό της η θαλάσσια κυριαρχία των Αράβων;

Σελ. 28

63.   Ποιο ήταν το αποτέλεσμα της Αραβικής επέκτασης στις ακτές της Μεσογείου για το μεσογειακό κόσμο;

64.  Ποιες ήταν οι συνέπειες της Αραβικής επέκτασης για το Βυζάντιο;(συνοπτική αναφορά)

Σελ. 29

ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ

65.  Ποιοι παράγοντες βοήθησαν τους Άραβες να αναπτύξουν το εμπόριο στα μέσα του 8^ου  αιώνα;

66.  Σε ποιες περιοχές ίδρυσαν οι Άραβες τον 9^ο  αιώνα εμπορικές αποικίες και τι προϊόντα μετέφεραν από αυτές στη Μεσόγειο;

67.  Ποιες ήταν οι καινοτομίες των Αράβων στον οικονομικό και εμπορικό τομέα;

68.  Τι είδους αγαθά εμπορεύονταν;

69.  Ποιος παράγοντας καθόριζε την τιμή των προϊόντων που μετέφεραν;

70.  Σε ποιες πόλεις των Αραβικών κτήσεων αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα τα γράμματα και οι τέχνες;

71.  Ποιες ενέργειες των Αράβων φανερώνουν το θαυμασμό τους για τον ελληνικό πολιτισμό;

72.  Περιγράψτε την τέχνη των Αράβων και αναφέρετε ποια στοιχεία δανείστηκαν από τους Βυζαντινούς και ποια απέρριψαν.

73.  Σε ποιους τομείς επηρέασε ο αραβικός πολιτισμός ιδιαίτερα τη Δύση;

74.  Μαθηματικά, Χημεία, Οικονομία, Γεωγραφία, Αστρονομία, Ιατρική: Να αναφέρετε τις προόδους των Αράβων σ΄αυτούς τους τομείς.

75.  Ποια άλλα υλικά, εκτός από τα μπαχαρικά, εισήγαγαν οι Άραβες από την Ανατολή στη Δύση;

76.  Ποια είναι η πιο πρακτική απόδειξη, που τη διαπιστώνουμε και σήμερα, ότι οι Άραβες επέδρασαν σημαντικά στη Δύση;

Σελ. 30

77.  Διαβάστε το παράθεμα της σελίδας 30 και  αναφέρετε τι δώρα  ζήτησε ο Χαλίφης Μαμούν από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες και πώς τα αξιοποίησε.

78.  Μπορείτε να αναφέρετε πέντε λέξεις αραβικής προέλευσης που χρησιμοποιούμε στη χώρα μας και διεθνώς; 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΑΚΜΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ(717-1025)

ΠΑΓΙΩΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ

Σελ. 32

79.  Πότε βασίλευσε η Ισαυρική Δυναστεία και πότε η Δυναστεία του Αμορίου;

80.  Ποια σημαντικές αλλαγές σημειώθηκαν κατά τον 7^ο αιώνα και παγιώθηκαν κατά τη Δυναστεία των Ισαύρων και του Αμορίου;

81.  Ποιες εξελίξεις σημειώθηκαν από το 717 έως το 867;

82.  Βρείτε στο χάρτη τη γραμμή Κιλικία-Κύπρος- Κρήτη. Ποιων κρατών τα σύνορα όριζε αυτή η γραμμή;

83.  Κατά την περίοδο αυτή ενισχύθηκε ο λατινικός ή ο ελληνικός χαρακτήρας του Βυζαντινού κράτους; Από πού φαίνεται αυτό;

84.  Ποια νέα κεντρική διοικητική υπηρεσία του κράτους οργανώθηκε αυτή τη νέα περίοδο (από το 717 έως το 867);

85.  Διαβάστε τις λεγόμενες κακώσεις του αυτοκράτορα Νικηφόρου  του Α΄στο παράθεμα από τη Χρονογραφία του Θεοφάνους και αποδώστε τις με δικά σας λόγια (Για να θυμηθείτε τι ήταν οι κακώσεις, διαβάστε τη σελίδα 33)

86.  Υπάρχουν τα Θέματα, ο θεσμός που εμπνεύστηκε ο Ηράκλειος αυτήν την περίοδο;  Περιορίστηκαν ή εξαπλώθηκαν;

87.  Πώς επηρέασαν την αυτοκρατορία οι στρατηγοί - διοικητές των Θεμάτων;

88.  Ποιες ήταν οι συνέπειες της ανάπτυξης των θεμάτων;

89.  Ποιες υποχρεώσεις είχαν οι στρατιώτες -αγρότες των Θεμάτων, αν κηρυσσόταν επιστράτευση;

90.  Λαμβάνοντας υπόψη το Χρονικό της Μονεμβασίας και την πρώτη κάκωση του Νικηφόρου, να αναφέρετε ποιες ενέργειες έκανε ο αυτοκράτορας Νικηφόρος ο Α΄ για να αποκαταστήσει τη βυζαντινή κυριαρχία στην Πελοπόννησο.

Σελ. 33

91.  Στα χρόνια ποιου αυτοκράτορα ανέκαμψε η οικονομία του Βυζαντίου;

92.  Τον 8^ο και 9^ο αιώνα αναπτύχθηκε η βιοτεχνία και το εμπόριο. Ποια ήταν όμως η κύρια πλουτοπαραγωγική πηγή του Βυζαντίου;

93.  Τι μέτρα πήρε ο Νικηφόρος ο Α΄για να ανακάμψει η οικονομία και το εμπόριο του κράτους; Πώς ονομάστηκαν και γιατί;

94.  Ποια είναι σημασία της 2^ης κάκωσης για τη συνοχή της αγροτικής κοινότητας;

Σελ. 34

Η μεταβατική εποχή: οι έριδες για το ζήτημα των εικόνων.

Η  ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ

1.Εξηγήστε με λίγα λόγια τι ήταν η Εικονομαχία.

2.Η Εικονομαχία ήταν μια πνευματική κίνηση που προκάλεσε έντονη διαμάχη στο Βυζαντινό κράτος. Πότε συγκλόνισε το Βυζάντιο, γύρω από ποιο θέμα περιστρεφόταν και ποιες ήταν οι αντίπαλες μερίδες;

3.Ποιους ονομάζουμε εικονομάχους ή εικονοκλάστες και τι ακριβώς πίστευαν;

4.Ποιους ονομάζουμε εικονολάτρες ή εικονόφιλους και τι ακριβώς πίστευαν;

5.Ποιοι ήταν οι πρωτεργάτες της εικονομαχικής κίνησης, τι ακριβώς πίστευαν και από πού επηρεάστηκαν;

6.Ο Λέων ο Γ΄και ο γιος του, ο Κωνσταντίνος ο Ε΄ σε ποια δυναστεία ανήκαν;

7.Ποιοι ήταν οι πνευματικοί και ποιοι οι πολιτικοί λόγοι που έκαναν τη δυναστεία των Ισαύρων να ευνοήσουν την Εικονομαχία;

8.Καταμετρήστε στο βιβλίο τους παράγοντες που οδήγησαν στην απαγόρευση των εικόνων. Σημειώστε το άθροισμα.

9.Σε πόσες φάσεις αναπτύχθηκε το ιστορικό φαινόμενο της Εικονομαχίας; Σε ποια περίοδο εκτείνεται η κάθε φάση;Ποια από αυτές υπήρξε πιο έντονη;

10.  Διαβάστε το απόσπασμα της επιστολής του αυτοκράτορα Λέοντα του Γ΄ και σχολιάστε το περιεχόμενο και το ύφος της. (Δηλαδή, είναι αυστηρό, οργισμένο, ευγενικό; κ.λ.π.)

11.  Ποια ενέργεια σηματοδότησε την έναρξη της Εικονομαχίας;

12.  Ποια ήταν τα επιχειρήματα των Εικονολατρών- Εικονόφιλων;

13.  Το 730 εκδόθηκε αυτοκρατορικό Διάταγμα για το θέμα των εικόνων. Τι όριζε και ποια κοινωνική μερίδα τιμωρήθηκε αυστηρά;

14.  Ποιος ήταν ο Ιωάννης Δαμασκηνός και ποια στάση κράτησε;

15.  Ποια σύνοδος συνεκλήθη, για να αντιμετωπίσει τις έριδες για τις εικόνες; Τι απόφαση πήρε;

16.  Κάντε ένα σχεδιάγραμμα και καταγράψτε τα κυριότερα γεγονότα της Α΄φάσης της Εικονομαχίας.

17.  Αφού η Ζ΄ Οικουμενική σύνοδος έλυσε το ζήτημα, ποιος και με ποιον τρόπο ανακίνησε τη διαμάχη;

18.  Πότε εγκαινιάστηκε η νέα φάση και από ποιον; Ποιο πρόσωπο την τερμάτισε και με ποιον τρόπο;

19.  Πότε έγινε η Στ΄ Οικουμενική σύνοδος και ποιο ζήτημα ρύθμισε;

20.  Ποια ήταν τελικά η οριστική απόφαση,  της αναστήλωσης ή της αποκαθήλωσης των εικόνων; Ποιες ήταν  οι θετικές συνέπειες της Εικονομαχίας; (δες και  σελίδα 35)

Σελ. 35

21.   Ποια είναι η σημασία της ήττας των εικονομάχων.

22.   Πώς διαμορφώθηκαν οι σχέσεις Εκκλησίας- Κράτους μετά την   Εικονομαχία;

23.   Να αναφέρετε  συνολικά (θετικές και αρνητικές) τις συνέπειες της Εικονομαχίας.

24.  Συγκρατήστε τις χρονολογίες : Α΄φάση = 726- 787. Β΄φάση = 815- 843. Επομένως : Ζ΄ Οικουμενική σύνοδος : 787 και  Στ΄ Οικουμενική σύνοδος: 843

25.  Ποιες ήταν οι συνέπειες της Εικονομαχίας για την εξωτερική πολιτική του Βυζαντίου και ποιες για την τέχνη;

26.  Ποια ήταν τα κυριότερα επιχειρήματα των εικονομάχων και ποια των εικονολατρών; (Συμβουλευτείτε τις πηγές και των δύο σελίδων του μαθήματος).

Σελ. 36

Η βασιλεία του Μιχαήλ Γ΄ και η αυγή της Νέας Εποχής

27.   Σε ποια δυναστεία ανήκε ο Μιχαήλ ο Γ΄και πότε βασίλεψε;

28.  Ποια δυναστεία διαδέχτηκε τη δυναστεία του Αμορίου; Βάλε με τη σειρά που βασίλευσαν τις δυναστείες: Μακεδονική, Σαυρών, Αμορίου.

29.   Το τέλος της εικονομαχίας επέτρεψε στο βυζαντινό κράτος να ασχοληθεί με ουσιώδη ζητήματα, που είχαν παραμεληθεί. Ποια ήταν αυτά;

30.   Όταν ανέβηκε στο θρόνο ο Μιχαήλ ο Γ΄ ήταν ανήλικος. Ποιος ήταν ο επίτροπός του και ποιες αρμοδιότητες είχε;

31.  Ο Βάρδας έμεινε στην Ιστορία για την εκπαιδευτική πολιτική του. Εξηγείστε γιατί.

32.  Τι ήταν η σχολή της Μαγναύρας, ποιος την ίδρυσε, ποιος την επιχορηγούσε , πώς λειτουργούσε και  ποια ήταν η προσφορά της;

33.   Την περίοδο της δυναστείας του Αμορίου αναβιώνουν οι κλασικές σπουδές και έρευνες. Τι σημαίνει αυτό;

34.  Μπορείς να αναφέρεις έναν πολύ σημαντικό λόγιο της εποχής και το έργο του;

35.  Τι ήταν η Μυριόβιβλος και ποιος φορέας έχει δανειστεί αυτό το όνομα για την ιστοσελίδα του;

36.  Η Μυριόβιβλος ήταν έργο-συλλογή του Φωτίου. Τα έργα που περιλάμβανε και σχολίαζε όμως τίνος ήταν;

37.  Ποιος ήταν ο πιο ενεργός εχθρός του Βυζαντίου αυτήν την περίοδο και ποιες επιτυχίες σημείωσε;

38.  Τι ήταν το Αμόριο, το οποίο δάνεισε και το όνομά του στη Δυναστεία;

39.  Πώς αντιμετώπισε ο αυτοκράτορας Θεόφιλος της δυναστείας του Αμορίου τις επιτυχίες των Αράβων; Πέτυχε η πολιτική του;

40.   Το 859 ο βυζαντινός στρατός πέρασε τον Ευφράτη και το 863 νίκησε έναν ισχυρό ηγέτη των Αράβων. Ποιος ήταν;

Σελ. 37

41.  Οι πόλεμοι με τους Άραβες στα σύνορα ήταν πηγή έμπνευσης του βυζαντινού λαού: διηγήθηκε τα κατορθώματα των Βυζαντινών στρατιωτών με τραγούδια (άσματα). Πώς λέγονται αυτά;

42.  Να αναφέρετε ένα τέτοιο τραγούδι και τον κεντρικό ήρωά του.

43.  Ποιοι τραγουδούσαν τα τραγούδια αυτά εκείνη την εποχή και πώς εξηγούνται οι πολλές παραλλαγές τους;

44.  Τα ακριτικά τραγούδια είναι έπη;

45.  Τι ήταν ο Αρέθας;

46.   Ποια περίοδο της ελληνικής Λογοτεχνίας εγκαινιάζουν τα  ακριτικά τραγούδια;

47.  Λόγια Γραμματεία και δημώδης λογοτεχνία: εξηγείστε τους όρους.

  

Σελ. 39

    

Η διάδοση του Χριστιανισμού στους Μοραβούς και τους Βουλγάρους

48.   Από ποια ευρεία περιοχή ξεκίνησε ο εκχριστιανισμός των Σλάβων και πού περίπου βρισκόταν;

49.  Τι συμφωνία έκανε ο ηγεμόνας των Μοραβών Ραστισλάβος με το Βυζάντιο και ποιος ήταν ο σκοπός του;

50.  Γιατί ο Μιχαήλ ο Γ’ (αυτοκράτορας) και ο Φώτιος (πατριάρχης) δέχτηκαν την πρόταση του Ραστισλάβου;

51.  Ποιο γεγονός σηματοδότησε τον εκχριστιανισμό των Σλάβων;

52.   Πώς έγινε ο εκχριστιανισμός των Σλάβων και ποιοι τον ανέλαβαν;

53.  Τι ήταν ο Κύριλλος (ή Κων/νος) και Μεθόδιος και ποιο το έργο τους;

54.   Ο Κύριλλος γνώριζε τη σλαβική γλώσσα. Πώς χρησιμοποίησε τη    γλωσσομάθειά του στο ιεραποστολικό του έργο;

55.   Ποιες ήταν οι θετικές συνέπειες του εκχριστιανισμού των Σλάβων για τους ίδιους και ποιες για τους Βυζαντινούς;

56.  Ποιος ενοχλήθηκε από τον εκχριστιανισμό των Βουλγάρων και για ποιο λόγο;(Τίνος τα συμφέροντα θίγονταν και γιατί;). Πώς αντέδρασε;

57.  Ποιο γεγονός σηματοδότησε τον εκχριστιανισμό των Βουλγάρων;

58.  Ποιος ήταν βαφτιστήρι …του Μιχαήλ του Γ΄;

59.  Πώς παρενέβη ο Πάπας στα θρησκευτικά ζητήματα του Βυζαντίου και ποιες ήταν οι άμεσες ενέργειες του Πατριάρχη Φώτιου; 

60.   Στα  867 και 870 έγιναν δύο ιερές Σύνοδοι στο Βυζάντιο. Τι αποφάσεις πήραν;

Σελ. 41

Η Βυζαντινή Εποποιία. Επικοί αγώνες και επέκταση της Αυτοκρατορίας.

61.   Ποια χρονική περίοδο αποφάσισαν οι Βυζαντινοί να αντεπιτεθούν στους Άραβες;

62.  Ποιος ήταν ο στόχος τους; Αμυντικός ή επιθετικός; Ήθελαν να προστατεύσουν κτήσεις τους ή να επανακτήσουν χαμένες κτήσεις;

63.  Ποιος ήταν ο Λακαπηνός; Ποιος ήταν ο Ιωάννης Καρκούας; Με ποια επιτυχία συνέδεσε ο καθένας το όνομά του;

64.  Ποιοι τρεις αυτοκράτορες έκαναν φιλόδοξους πολέμους εναντίον των Αράβων; Ποιο ήταν το όνειρό τους;

65.  Ποιες περιοχές που είχαν καταλάβει οι Άραβες κατάφεραν οι Βυζαντινοί να πάρουν πίσω;

66.  Πότε και για ποιο λόγο οι φιλικές σχέσεις του Βυζαντίου με τους Βουλγάρους έγιναν εχθρικές;

67.  Ποιος ήταν ο Συμεών; Ποια ήταν η φιλοδοξία του;Τι έκανε για πραγματοποιήσει τους στόχους του; Τι τον σταμάτησε τελικά;

68.  Ποιος διαδέχτηκε το Συμεών και ποιες σχέσεις καλλιέργησε με το Βυζάντιο;

69.  Μετά από πολύχρονη ειρήνη μεταξύ Βουλγάρων και  Βυζαντινών ξέσπασε νέος πόλεμος. Ποιος ήταν ο υποκινητής του πολέμου και ποια η έκβασή του;

70.  Συμπληρώστε τα ονόματα των ηγετών σ΄αυτόν τον πόλεμο: Βούλγαροι → Τσάρος …….. Βυζαντινοί → Αυτοκράτορας ………...

71.   Σε ποιες περιοχές έγιναν οι δύο τελευταίες μάχες του βυζαντινο-βουλγαρικού πολέμου το 997 και 1014 αντίστοιχα;

72.   Ποιες αρετές του Βασιλείου του Β΄ επισημαίνει ο ιστορικός Μιχαήλ Ψελλός στην πηγή της σελίδας 41;

73.  Οι πόλεμοι Βυζαντινών και Αράβων αλλά και Βυζαντινών και Βουλγάρων ήταν νικηφόροι  για τους πρώτους. Ποιες ήταν οι συνέπειες των πολέμων αυτών για το Βυζάντιο;

Σελ. 43

Η ίδρυση, η εξέλιξη και ο εκχριστιανισμός του Ρωσικού κράτους.

74.   Τι ήταν οι Βάραγγοι και πότε εμφανίστηκαν στο ιστορικό προσκήνιο;

75.   Πώς τους αποκαλούσαν οι Σλάβοι της Ανατολής και πώς οι λαοί της Δύσης;

76.   Οι Βάραγγοι ενώθηκαν με τους Σλάβους και δημιούργησαν έναν νέο λαό. Τι προσέφερε ο κάθε λαός στην ένωση αυτή;

77.   Πότε σχηματίστηκε το πρώτο ρωσικό κράτος, πού βρισκόταν και τι είδους σχέσεις είχε με το Βυζάντιο;

78.  Τι είδους προϊόντα διακινούσαν οι Ρώσοι έμποροι;

79.  Εξηγείστε με απλά λόγια τι είναι η εθνογένεση; Τι κοινό έχει η εθνογένεση των Ρώσων με την εθνογένεση των Βουλγάρων;

80.  Κατά το 10^ο αιώνα οι Ρώσοι υπέγραψαν 2 εμπορικές συμφωνίες με το Βυζάντιο. Τι όριζαν; Ποια γεγονότα οδήγησαν στις συμφωνίες αυτές;

81.  Γιατί ο Βασίλειος ο Β΄ ζήτησε τη βοήθεια του Ρώσου ηγεμόνα Βλαδίμηρου  και τι αντάλλαγμα του υποσχέθηκε;

82.  Πώς αντέδρασε ο Βλαδίμηρος, όταν ο Βασίλειος αθέτησε την υπόσχεσή του;

83.  Ποιο ιστορικό γεγονός συνδέθηκε με το γάμο του Βλαδίμηρου και της Άννας, της αδελφής του αυτοκράτορα;

Σελ. 44

84.   Ποιες ήταν οι συνέπειες του εκχριστιανισμού των Ρώσων;

85.  Γιατί, πιστεύετε, εκχριστιανίστηκαν οι Ρώσοι; (Είναι ερώτηση κρίσης. Προσπαθήστε να βρείτε 2 λόγους).

86.   Υπηρετούσαν οι Ρώσοι στο βυζαντινό στρατό μετά τον εκχριστιανισμό τους;

87.  Διαβάστε την πηγή της σελίδας 44 και αναφέρετε το μήνυμα του Βλαδίμηρου στο Βασίλειο και  την απάντησή του.

Σελ. 45

Σχέσεις Βυζαντίου Δύσης . Αγώνες για τη διατήρηση των ιταλικών κτήσεων.

88.   Σε ποια περιοχή αναγκάστηκαν να μετοικήσουν πολλοί Έλληνες λόγω των επιδρομών των Σλάβων και σε ποιον αιώνα; Υπήρχαν πριν Έλληνες σ΄αυτήν την περιοχή;

89.  Ποιοι κατέλαβαν τον 10^ο αιώνα τη Σικελία; Ποια περιοχή παρέμεινε κτήση του Βυζαντίου;

90.  Ποιες περιοχές περιελάμβανε η  βυζαντινή κυριαρχία στη Νότια Ιταλία;

91.  Ποιος ήταν ο στόχος των αυτοκρατόρων της Μακεδονικής δυναστείας όσον αφορά στην Ιταλία;

92.  Πώς προσπάθησε ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Ζ΄ να αντιμετωπίσει τους Άραβες; Τι κατάφερε τελικά;

93.  Ποια πολιτική ακολούθησε ο Νικηφόρος Φωκάς εναντίον των Αράβων;

94.  Ποιος λαός ήταν πιο επικίνδυνος για το Βυζάντιο στα χρόνια του Νικηφόρου Φωκά, οι Άραβες ή οι Γερμανοί;

95.  Τι πρόβλημα προκάλεσε στη Βυζαντινή αυτοκρατορία ο Γερμανός ηγεμόνας Όθων ο Α΄;

96.  Ο Λιουτηράνδος ήταν Επίσκοπος Κρεμώνας. Ήλθε όμως ως πρεσβευτής του Όθωνα στην Κωνσταντινούπολη. Τι πρότεινε  στο Νικηφόρο και τι απάντηση πήρε;

97.  Πώς φέρθηκε ο Όθωνας στον Λιουτηράνδο;

98.  Πώς αντιμετώπισε ο Ιωάννης Τσιμισκής τον γερμανικό κίνδυνο στις βυζαντινές ιταλικές κτήσεις;

99.  Γιατί η Θεοφανώ, η ανηψιά του αυτοκράτορα, παντρεύτηκε τον Όθωνα το β΄; Πού απέβλεπε αυτός ο γάμος;

100.          Είχε ο γάμος αυτός το αποτέλεσμα που επιδίωξε ο αυτοκράτορας ; (Πώς συμπεριφέρθηκε ο Όθωνας απέναντι στο Βυζάντιο μετά το γάμο του;)

101.          Ποιος ήταν ο γιος της Θεοφανώς και πως αντιμετώπισε αυτός τους εξωτερικούς εχθρούς του Βυζαντίου;

102.          Ένας νέος εχθρός εμφανίζεται στο προσκήνιο τον 11^ο αιώνα. Ποιος είναι αυτός;

Κοινωνία και  οικονομία

Σελ. 48

Οικονομία και κοινωνία της υπαίθρου

1.      Στα χρόνια της Μακεδονικής  δυναστείας βελτιώθηκαν οι δείκτες της οικονομίας. Ποια οικονομία αναπτύχθηκε περισσότερο;

2.      Γιατί εξαφανίστηκε η τάξη των γαιοκτημόνων αριστοκρατών;΄

3.      Τι είναι η επαρχιακή (της γης)  και τι η αστική (των αξιωμάτων) αριστοκρατία;

4.      Οι δύο τάξεις της αριστοκρατίας διαμόρφωσαν αργότερα (8- 11^ος αι.) μια νέα τάξη αριστοκρατίας. Πώς συγχωνεύτηκαν και πώς ονομάστηκαν  στη συνέχεια;

5.      Τι ήταν οι δυνατοί και ποιοι ανήκαν σ΄αυτή την κοινωνική κατηγορία;

6.      Ποιοι αποτελούσαν τους πένητες; Πώς ζούσαν αυτοί; Ποιο ήταν το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετώπισαν από τον 9^ο αιώνα και μετά;

7.      Τι ήταν οι πάροικοι; Τι ήταν τα προάστια;

8.      Περιγράψτε τα κτήματα της εποχής.

9.      Ποιοι στάθηκαν εμπόδιο στην ανάπτυξη της οικονομίας της υπαίθρου και για ποιο λόγο;

Σελ. 49

Οικονομία και κοινωνία των πόλεων

10.  Τι σημαίνει εκχρηματισμένη κοινωνία;

11.  Από  τον 9^ο αιώνα πολλές πόλεις ανοικοδομούνται και άλλες αποκτούν ζωή και ανάπτυξη. Αναφέρετε μερικά παραδείγματα.

12.  Τι σημαίνει αστυκώμη ή αγροτόπολη;

13.  Την περίοδο αυτή ανθεί το εμπόριο και η βιοτεχνία. Ποια ιστορικά στοιχεία το αποδεικνύουν;

14.  Ποιες πόλεις είχαν τη μεγαλύτερη εμπορική κίνηση της εποχής;

15.  Τι ήταν το Επαρχικόν βιβλίον;

16.  Με ποια αγαθά σχετίζονταν οι περισσότερες βιοτεχνίες;

17.  Με ποιους λαούς ανέπτυξαν εμπορικές σχέσεις το 10^ο αιώνα οι Βυζαντινοί; Τι προϊόντα εμπορεύονταν; Σε ποια πόλη γινόταν ο εκτελωνισμός τους;

18.  Ποια κοινωνική και οικονομική τάξη αποτέλεσαν οι έμποροι και βιοτέχνες;

19.  Σχεδιάστε την πυραμίδα της Βυζαντινής κοινωνίας κατά το 10^ο αιώνα.

20.  Ποιες ήταν οι πολιτικές βλέψεις της τάξης των εμπόρων και των βιοτεχνών και πώς τις εξέφρασαν;

21.  Ποιοι αποτελούσαν το δήμο του βυζαντινού κράτους και πώς ζούσαν;

Σελ. 50

 Η νομοθεσία της Μακεδονικής Δυναστείας και η σύγκρουσή της με τους Δυνατούς

22.  Γιατί οι Μακεδόνες αυτοκράτορες αποφάσισαν να αναθεωρήσουν τη νομοθεσία των Ισαύρων;

23.  Ποιοι νόμοι και ποιες νομοθετικές συλλογές εκδόθηκαν, κατά τη βασιλεία των πρώτων Μακεδόνων αυτοκρατόρων;

24.  Να εξηγήσετε το περιεχόμενο των παρακάτω νόμων ή συλλογών : Πρόχειρος νόμος, Επαναγωγή, Βασιλικά, Επαρχικόν Βιβλίον, Νεαρές.

25.   Τι ήταν οι Δυνατοί και ποιες ήταν οι επιδιώξεις τους;

26.   Για ποιους λόγους δεν μπορούσαν να τους ανεχτούν οι Αυτοκράτορες και πώς τους αντιμετώπισαν;

27.  Πώς προσπάθησαν οι αυτοκράτορες να προστατεύσουν τους αγρότες και ποιο ήταν το κίνητρό τους;

28.  Ποιους όρους επέβαλαν οι Αυτοκράτορες στους δυνατούς;

29.  Τι ήταν το αλληλέγγυον;

30.  Ποια οφέλη αποκομίζει το κράτος από την ύπαρξη των αγροτών, σύμφωνα με τον καθηγητή Σβορώνο;

Σελ. 53

Η εξασθένηση του Βυζαντίου και το σχίσμα με τη Δύση. Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον 11^ο αιώνα (1025-1081)

31.   Σε ποια κατάσταση παρέδωσε το κράτος ο Βασίλειος ο Β΄μετά το θάνατό του;

32.  Ποια λάθη για την ασφάλεια του Βυζαντίου έκαναν οι διάδοχοί του;

33.  Ποια λάθη έκαναν οι διάδοχοί του στην κοινωνική πολιτική και ποιες ήταν οι συνέπειες;

34.  Εκτός από τα στρατιωτικά και τα κοινωνικά προβλήματα, από ποια άλλη αναστάτωση κλυδωνίζεται το Βυζάντιο το 1060;

35.  Κατά τον 11^ο αιώνα εμφανίζονται νέοι εχθροί. Ονόμασέ τους και ανάφερε τις πολεμικές επιτυχίες τους.

36.  Ποιες βυζαντινές κτήσεις πέρασαν στα χέρια των Νορμανδών;

37.  Γιατί θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι οι Νορμανδοί κατέλαβαν το 1071 το Μπάρι;

38.  Πώς χαρακτηρίζονται τα χρόνια ανάμεσα στο θάνατο του Βασιλείου του Β΄και στην άνοδο των Κομνηνών στην εξουσία;

39.  Από το 1025 αρχίζει η Υστεροβυζαντινή περίοδος. Βρείτε στο βιβλίο σας πώς ονομάζονταν οι προηγούμενες ιστορικές περίοδοι και ποια εποχή κάλυπταν. Σημειώστε εδώ τα αποτελέσματα:

Σελ. 55

Οι Κομνηνοί και η μερική αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας.

40.   Ποιος ήταν ο ιδρυτής της δυναστείας των Κομνηνών και πότε βασίλευσε;

41.  Συγκρατείστε τα ονόματα των Κομνηνών αυτοκρατόρων: Αλέξιος ο Α΄, Ιωάννης Κομνηνός, Μανουήλ Κομνηνός ο Α΄.

42.  Ποιοι εχθροί επιβουλεύονταν το Βυζάντιο, όταν ανέβηκε στο θρόνο η δυναστεία των Κομνηνών και ποιες βυζαντινές κτήσεις απειλούσαν; (δες τον πίνακα και προσπάθησε να τον απομνημονεύσεις).

43.  Πώς αντιμετώπισαν οι Κομνηνοί τους ευγενείς; Τι ήταν ο θεσμός της Πρόνοιας;

44.  Πώς ονομάστηκαν οι ευγενείς, που παρείχαν εθελοντικά υπηρεσίες στο στρατό; Τι αντάλλαγμα τούς έδινε το κράτος;

45.  Πώς κατέληξαν να ζουν οι αγρότες κατά τον 11^ο αιώνα;

46.  Ποιες επιτυχίες σημείωσε ο Αλέξιος ο Α΄ στην εξωτερική πολιτική; Ποιους εχθρούς νίκησε;Ποιες χαμένες κτήσεις του Βυζαντίου ξανακέρδισε;

47.  Ποιες επιτυχίες σημείωσαν  ο Ιωάννης Κομνηνός και ο Μανουήλ  ο Α΄ στην εξωτερική πολιτική;Με ποιους συνεργάστηκε ο Μανουήλ ο Α΄;

48.  Ποιος Κομνηνός έκανε συμμαχία με τους Λατίνους, έκλεισε ειρήνη με τους Ούγγρους, νίκησε τους Σέρβους και έκανε κατακτητικούς  πολέμους εναντίον των Σελτζουκικών εδαφών;

49.  Οι Βυζαντινοί έπαθαν πανωλεθρία από τους Σελτζούκους Τούρκους στις 17-9- 1176. Σε ποια περιοχή έγινε η μάχη και ποιος ήταν τότε ο αυτοκράτορας;

50.  Γιατί  αυτή η ήττα έκρινε το μέλλον του Βυζαντίου ;Με ποια άλλη ήττα συνδέεται;

51.  Να αναπτύξετε  με δικά σας λόγια τις συνέπειες της ήττας στο Μυριοκέφαλο.

Σελ. 56

52.  Διαβάστε το απόσπασμα από το χρονικό του Νικήτα του Χωνιάτη για τη βασιλεία του Μανουήλ του Α΄. Πώς αντιμετώπιζε ο λαός τους προνοιάριους και γιατί;

53.  Δείτε το χάρτη της σελίδας 56 και βρείτε τις κατακτήσεις των  Κομνηνών, τα τουρκικά εδάφη και το Μυριοκέφαλο.

Σελ. 57

Η ενετική οικονομική διείσδυση και το Σχίσμα των Εκκλησιών.

54.   Ποιου λαού τη βοήθεια ζήτησε ο αυτοκράτορας Αλέξιος ο Α΄ για να αντιμετωπίσει τους Νορμανδούς; Πώς βοήθησαν οι σύμμαχοι;

55.  Πού είχαν αποβιβαστεί οι Νορμανδοί της Ιταλίας και ποιος ήταν ο στόχος τους;

56.  Ποιο ήταν το αποτέλεσμα της σύγκρουσης Βυζαντίου και Νορμανδών;

57.  Πώς  αντάμειψε τους συμμάχους του ο Αλέξιος ο Α΄;

58.  Τι ήταν το χρυσόβουλο;

59.  Τι όριζε το Χρυσόβουλο του 1802; Διαβάστε και το παράθεμα της σελίδας και απαντήστε .Ποιος ωφελήθηκε και ποιος ζημιώθηκε από αυτή τη συνθήκη;

60.  Ποιο ήταν το νόημα της βυζαντινής συμφωνίας με τους Ενετούς;

61.  Τι έκαναν οι κατοπινοί αυτοκράτορες για να περιορίσουν τα προνόμια των Ενετών;

62.  Σε ποιες άλλες Ιταλικές πόλεις παραχώρησαν προνόμια οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες, που διαδέχθηκαν τον Αλέξιο, και γιατί;

63.  Ποιος αυτοκράτορας κατάφερε κατά τη βασιλεία του να περιορίσει την επιρροή των Βενετών στη Μεσόγειο και με ποια πολιτική;

64.  Στα χρόνια τίνος αυτοκράτορα οδηγήθηκε σε ρήξη η ανατολική και δυτική Εκκλησία (Πατριαρχείο Κων/λης και Ρώμης) ;

Σελ. 58

65.  Ποια άλλα Πατριαρχεία συντάχθηκαν (δηλαδή υποστήριξαν) με το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης;

66.  Πώς ονομάζεται αυτή η ρήξη των σχέσεων των 2 εκκλησιών;

67.  Εξήγησε με δικά σου λόγια τι είναι το Σχίσμα.

68.  Πώς οδηγήθηκαν οι δύο Εκκλησίες σε οριστική ρήξη(στο Σχίσμα);

69.  Μιχαήλ Κηρουλάριος και Καρδινάλιος Ουμβέρτο: ποιος ήταν ο ρόλος τους στο Σχίσμα.

70.  Πώς ονομάστηκε μετά το σχίσμα η Ανατολική Εκκλησία και πως η Δυτική;

71.  Διάβασε το απόσπασμα της επιστολής του Κηρουλάριου και επισήμανε τη διαφωνία μεταξύ ανατολικής και δυτικής εκκλησίας.

72.  Ανάφερε δύο βασικές συνέπειες του σχίσματος.

73.  Μπορείτε να εξηγήστε το υπονοούμενο της τελευταίας παραγράφου στη σελίδα 58;

Σελ. 59

Οι σταυροφορίες και οι συνέπειές τους για το Βυζάντιο.

74.  Τι ήταν οι σταυροφορίες, τίνος πρωτοβουλία, πότε εκδηλώθηκαν & πού απέβλεπαν  ;

75.  Πότε κατέκτησαν οι Σελτζούκοι Τούρκοι τους Άγιους τόπους και πού αποσκοπούσαν οι σταυροφορίες;

76.  Για ποιους λόγους έγιναν οι σταυροφορίες; (ψάξε και προς στο τέλος της σελίδας).

77.  Ποιος βυζαντινός αυτοκράτορας ζήτησε βοήθεια από τη Δύση τον 11^ο  αιώνα και τι πρόβλημα αντιμετώπιζε;

78.  Πόσες σταυροφορίες έγιναν;

79.  Συμπληρώστε τα κενά : Η 1^η σταυροφορία κηρύχτηκε από  τον πάπα ----------------- στην ------------ της Γαλλίας  και διήρκησε από το --------- έως το ----------

80.  Τι χαρακτήρα είχε κυρίως η πρώτη σταυροφορία;

81.  Η πρώτη σταυροφορία ήταν και λαϊκή και φεουδαρχική κίνηση. Εξήγησε τι σημαίνει αυτό.

82.  Ποιος βγήκε νικητής στην πρώτη λαϊκή σταυροφορία; Οι δυτικοί ή οι Τούρκοι; Ποιος ήταν ο κύριος λόγος;

83.  Ποιος βγήκε νικητής στην πρώτη φεουδαρχική σταυροφορία; Οι δυτικοί ή οι Τούρκοι; Πώς χειρίστηκαν οι νικητές  τα εδάφη που κατακτήθηκαν;

84.  Σε ποιες περιοχές ίδρυσαν ηγεμονίες οι νικητές Φεουδάρχες;

85.  Ποιον αιώνα έγιναν η  3^η και η 4^η σταυροφορία; Ποιος νίκησε σ’ αυτούς πολέμους και ποιες ήταν οι ζημίες των ηττημένων;

86.  Ποια σημαντική κτήση έχασαν οι Βυζαντινοί μετά την 3^η σταυροφορία; Γιατί ήταν σημαντική απώλεια; (←ερώτηση κρίσης)

87.  Ποιος κατέλαβε την Κύπρο τον 11^ο αιώνα και για πόσο διάστημα;

88.  Στην 4η σταυροφορία οι σταυροφόροι παραβίασαν τους αρχικούς τους στόχους. Τι ακριβώς έκαναν και γιατί;

89.  Βρες πληροφορίες για την πολιορκία της Πόλης το 1204.

Σελ. 62

Η περίοδος της Λατινοκρατίας και τα ελληνικά κράτη.

Τα λατινικά κράτη

90.  Τι είναι η Λατινοκρατία και σε ποια περίοδο αρχίζει;

91.  Ποια είναι τα λατινικά κράτη; (διερεύνησε όλη την &)

92.  Ποια εδάφη πέρασαν στα χέρια των Βενετών;

93.  Ποια βασίλεια ανήκαν στον κόμη  Βαλδουίνο της Φλάνδρας;

Τα ελληνικά κράτη

94.  Ονόμασε τα 3 κράτη στα οποία κατέφυγαν οι Έλληνες της Πόλης.

95.  Ποιες πληροφορίες μπορούμε να αντλήσουμε από το Μαροκινό γεωγράφο Ουμπάρι για το κράτος της Τραπεζούντας;

96.  Ποιο ήταν το ισχυρότερο;

97.  Μετά τη μάχη της Πελαγονίας (1259) οι Φράγκοι αναγκάστηκαν να παραδώσουν 4 κάστρα στους Βυζαντινούς. Ποια ήταν;

98.  Τι είναι το Δεσποτάτο του Μυστρά, πού βρισκόταν και από ποιον κυβερνιόταν; Διατηρούνται σήμερα κατάλοιπά του;

Λατίνοι και Έλληνες

99.  Πώς επηρέασαν αυτά τα 4 κάστρα- κράτη τον ελληνισμό;

100.    Πώς συμπεριφέρθηκαν οι Λατίνοι στους κατακτημένους Έλληνες;

101.    Διαβάστε το Χρονικό του Γαλαξειδίου και διηγηθείτε την ιστορία του Κόντου. Τι νομίζετε ότι φανερώνει;

102.    Πώς αντέδρασαν οι Έλληνες;

Νέα ιδεολογία και ανάκτηση της Πόλης

103.    Ποια είναι τα  στοιχεία που συσπειρώνουν ξανά το βυζαντινό στρατό;

104.    Από πότε άρχισε να δένεται ο βυζαντινός στρατός με το ιστορικό του παρελθόν;

105.    Τι εννοούμε όταν λέμε ότι ξύπνησε το «εθνικό αίσθημα των Ελλήνων»;

106.    Με ποιον τρόπο προσπάθησαν οι Έλληνες να ξαναπάρουν την Πόλη και να αναστήσουν τη Βυζαντινή αυτοκρατορία;

107.    Ποιος αυτοκράτορας έκανε το όνειρό τους πραγματικότητα και πότε;

Σελ. 65

Ανασύσταση Βυζαντίου και υποταγή στους Οθωμανούς.

Εξάπλωση των Τούρκων και τελευταίες προσπάθειες για  ανάσχεσή τους.

108.    Σε ποιον αιώνα το Βυζάντιο γνωρίζει μια τελευταία αναλαμπή πριν από την πτώση του; Σε ποιον αυτοκράτορα την οφείλει;

109.    Ποιος σημαντικός λόγος επέφερε την οικονομική και στρατιωτική κατάρρευση του Βυζαντίου;

110.    Ποιοι παράγοντες οδήγησαν σε σύγκρουση το λαό και τους εμπόρους με τους ευγενείς;

111.    Πώς χειρίστηκε το στρατό ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος ο Β;

112.    Σε τι κατέληξε το 14^ο αιώνα η άλλοτε πανίσχυρη αυτοκρατορία ;

113.    Τι ονομάζουμε με τον όρο αυτοκρατορία των Στενών;

114.    Σε ποιους παράγοντες οφείλεται η αδυναμία του Βυζαντίου το 14^ο αιώνα (επιγραμματικά);

115.    Τι ήταν οι Οθωμανοί και ποια σχέση είχαν με τους Σελτζούκους;

116.    Από πού πήραν το όνομά τους οι Οθωμανοί, από πού μετανάστευσαν και πού εγκαταστάθηκαν;

117.    Πώς συμπεριφέρθηκαν στις κοντινές τους ελληνικές πόλεις;

118.    Πολύ γρήγορα οι Οθωμανοί εξαπλώθηκαν στην;  ------------------

119.    Γιατί οι περιβόητοι Ακρίτες του Βυζαντίου δεν τους σταμάτησαν;

120.    Τι ήταν οι γαζήδες;

121.    Διάβασε το παράθεμα για την παράδοση της Προύσας και κατάγραψε γιατί υπέκυπταν οι ελληνικές πόλεις.

122.    Ποια μέθοδος των Τούρκων περιγράφεται στο παράθεμα αριστερά της σελίδας; Πώς εφαρμοζόταν η μέθοδος αυτή;

123.    Με ποιον τρόπο κατάφεραν να επιβληθούν οι Οθωμανοί στη Μικρά Ασία και να δυναμώσουν το στρατό τους;

124.    Τι ήταν το παιδομάζωμα και τι οι γενίτσαροι. Ποιος λαός και με ποιο σκοπό  εφάρμοσε τις παραπάνω τακτικές;

Σελ. 66

125.    Στα μέσα ποιοι αιώνα πέρασαν οι Οθωμανοί στην Ευρώπη και ποια πόλη κατέκτησαν;

126.    Πού βρίσκεται η Καλλίπολη και πότε κατέκτησαν την οι Οθωμανοί;

127.    Η μάχη του Κοσσυφοπεδίου έγινε ανάμεσα στους ; ----------------

128.    Ποιο ήταν το αποτέλεσμα της μάχης του Κοσσυφοπεδίου;

129.    Ποιος λαός αντιμετώπισε δραστικά τους Οθωμανούς τον 15^ο αι.;

130.    Πότε έγινε η μάχη της Άγκυρας, ποιοι συμμετείχαν ποιος νίκησε;

131.    Ποιες προσπάθειες έκαναν οι αυτοκράτορες Ιωάννης ο Ε΄, Μανουήλ ο Β΄ και Ιωάννης ο Η΄ για να δυναμώσουν την άμυνα του Βυζαντίου απέναντι στην επεκτατική πολιτική των Οθωμανών;

132.    Τι αποτέλεσμα είχαν οι προσπάθειές τους;

Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο

Σελ. 70

133.    Σε ποια ηλικία παντρεύονταν τα αγόρια και τα κορίτσια στο Βυζάντιο; Επιτρεπόταν το διαζύγιο;

134.    Πώς τελούνταν το μυστήριο του γάμου και με ποια έθιμα;

135.    Ποια ήταν η κοινωνική θέση της γυναίκας; Ποιες ήταν οι καθημερινές της κοινωνικές και οικογενειακές υποχρεώσεις;

136.    Μετά από ποιον αιώνα είχαν το δικαίωμα να μορφώνονται;

137.    Από πότε μπορούσαν να συμμετέχουν στα κοινά;

138.    Πώς αντιμετώπιζε η βυζαντινή πολιτεία τα παιδιά και πώς έπαιρναν το όνομά τους;

139.    Ποιους κύκλους σπουδών περιλάμβανε το βυζαντινό σχολείο και από ποια ηλικία φοιτούσαν τα παιδιά;

140.    Τι ήταν ο γραμματιστής και τι ο γραμματικός;

141.    Ποια μαθήματα παρακολουθούσαν τα παιδιά στο σχολείο;

142.    Τι τύποι σχολείων υπήρχαν; Τα περισσότερα σχολεία ήταν δωρεάν ή με δίδακτρα; Μπορούσε μετά την αποφοίτηση κανείς να συνεχίσει στο πανεπιστήμιο;

Σελ. 71

143.    Τι ξέρεις για το σύστημα υγείας και περίθαλψης στο Βυζάντιο;

144.    Ποιες άλλες μεθόδους θεραπείας ακολουθούσαν οι Βυζαντινοί εκτός από τις επιστημονικές;

145.    Υπήρχαν ιδρύματα για τους φτωχούς και τα ορφανά; Ποια και ποιος τα συντηρούσε;

146.    Περιγράψτε ένα τυπικό, ένα φτωχικό και ένα αριστοκρατικό βυζαντινό σπίτι.

147.    Οι Βυζαντινοί αγαπούσαν τη μόδα. Ποιες συνήθειές τους το φανερώνουν;

148.    Ποια εδέσματα απολάμβαναν οι πλούσιοι Βυζαντινοί;

Σελ.72-73

149.    Με ποιους τρόπους διασκέδαζαν στην πόλη και τα χωριά;

150.    Τι ήταν ο μοναχισμός και γιατί όσοι τον ακολουθούσαν ονομάζονταν μοναχοί;

151.    Ποιες ήταν οι μορφές του μοναχισμού και πώς οργανώνονταν;

152.    Πότε άνθισε ο μοναχισμός και ποιο ήταν το σημαντικότερο μοναστικό κέντρο;

Βυζαντινή Γραμματεία

Σελ. 74

153.    Ποιες είναι οι μορφές της ελληνικής γλώσσας της Βυζαντινής Γραμματείας;

154.    Αττική διάλεκτος, αττικίζουσα, δημώδης: Εξηγήστε τους όρους.

155.    Σε ποια μορφή γλώσσας γράφουν οι λόγιοι του Βυζαντίου;

156.    Δώστε 1 συνώνυμο της λέξης «δημώδης». Από ποιον αιώνα και   μετά χρησιμοποιείται στη λογοτεχνία η δημώδης γλώσσα;

157.    Ποια είναι τα 2 είδη της θρησκευτικής ποίησης; Αναλύστε τα.

158.    Απομνημονεύστε το όνομα ενός εκπροσώπου της λειτουργικής ποίησης και ενός της μη λειτουργικής ποίησης.

159.    Εξηγήστε τον όρο « Λόγια, κοσμική Γραμματεία.»

160.    Ποιος είναι ο κυριότερος εκπρόσωπος της κοσμικής γραμματείας τους πρώτους αιώνες του Βυζαντίου;

161.    Περίγραψε το ποιητικό έργο «Ποιητική Ανθολογία». Σε ποιον αιώνα ανήκει, ποιος είναι ο δημιουργός του, τι είδους ποιήματα περιλαμβάνει, ποιο είναι το θέμα τους κ.λ.π.

162.    Τι σημαίνει επίγραμμα; Ποιο ποίημα μπορεί να ονομαστεί έτσι;

Σελ.75

163.    Ποιο είναι το σημαντικότερο λογοτεχνικό έργο του 11^ου αιώνα, όταν βασίλευε η Μακεδονική δυναστεία;

164.    Τι είναι το έπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίτα; Σώζεται σήμερα;

165.    Το έπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίτα προβάλλει τη ζωή και τις αλληλεπιδράσεις δύο πληθυσμών. Ποιων;

166.    Ποιοι διέσωσαν τα κλασικά γράμματα (ή κείμενα) στο Βυζάντιο και με ποιο τρόπο; (Θυμήσου ποια ονομάζουμε κλασικά κείμενα.)

Σελ.76

167.    Πότε καθιερώθηκε η μικρογράμματη γραφή των κλασικών κειμένων; (Πριν τα κείμενα γράφονταν με κεφαλαία γράμματα)

168.    Ποιοι φρόντιζαν να αποκτήσουν αρχαιομάθεια και γιατί;

169.    Απ’ όλους όσους διέσωσαν και διέδωσαν τα κλασικά κείμενα ποιοι ξεχώρισαν; (Είναι 2 πρόσωπα)

170.    Υπήρχαν στο Βυζάντιο ιστορικοί και χρονογράφοι; Ποια ήταν τα πρότυπά τους;

171.    Τι είναι η Χρονογραφία; Σε τι διαφέρει από την Ιστορία;

172.    Τι ονομάζουμε δημώδη λογοτεχνία; (δες ξανά την ερώτηση 156)

173.    Υπάρχουν αξιόλογα έργα της δημώδους λογοτεχνίας;

174.    Τι είναι τα ακριτικά τραγούδια και ποιος λαός τα δημιούργησε;

175.    Από τον 10^ο αιώνα, όταν δημιουργήθηκαν τα ακριτικά τραγούδια,  αρχίζει ιστορικά μια περίοδος πολιτισμού και επιστήμης. Ποια είναι;

176.    Τι είναι τα δημοτικά τραγούδια και τι η δημώδης λογοτεχνία;

177.    Ποιος είναι ο κυριότερος εκπρόσωπος της δημώδους λογοτεχνίας και ποιο έργο έγραψε;

Σελ.77

178.    Τι είναι το έμμετρο ιπποτικό μυθιστόρημα και ποια τα χαρακτηριστικά του; (δηλαδή οι επιρροές, η γλώσσα και το θέμα)

179.    Τι είναι το «χρονικό του Μορέως», ποιος ο δημιουργός του  και ποια είναι η αξία του έργου;

180.    Υπάρχουν σημαντικοί φιλόσοφοι τη Βυζαντινή εποχή ή κυρίως μελετούν την αρχαία ελληνική φιλοσοφία; Πού οφείλεται αυτό;

181.    Του μικρού βλαχόπουλου: Απαντήστε στην ερώτηση του παραθέματος.

182.    Βυζάντιο και Ελληνική αρχαιότητα: Απαντήστε στην ερώτηση του παραθέματος. Ποια είναι η συγγραφέας του κειμένου;

183.    Βρείτε πληροφορίες (λεξικό, εγκυκλοπαίδεια, διαδίκτυο) για τους όρους: Έλληνας, Εθνικός, Ρωμαίος-Ρωμηός-Ρωμιός, Γραικός.

Επιστήμη και Τεχνολογία

Σελ.78

184.    Ποιος παράγοντας εμπόδισε την ανάπτυξη των φυσικών επιστημών στο Βυζάντιο; Παρόλα αυτά  διακρίθηκαν θετικοί επιστήμονες. Σε ποιους τομείς;

185.    Πολλοί αυτοκράτορες ίδρυσαν ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα (πανεπιστήμια). Με ποιο σκοπό;

186.    Αναφέρετε 4 πανεπιστήμια της Βυζαντινής εποχής.

187.    Γιατί είναι σημαντικά τα έργα των Γεωγράφων της εποχής;

Σελ.79

188.    Ποιες είναι οι πιο σημαντικές εφευρέσεις του Βυζαντίου;

189.    Τι ήταν ο δρόμων; Περίγραψέ τον

190.    Να περιγράψεις το εμπορικό και το πολεμικό πλοίο της εποχής.

191.    Πώς εξηγείται το γεγονός ότι οι Βυζαντινοί ασχολούνταν με πολλές επιστήμες παράλληλα. Γιατί σήμερα δεν συμβαίνει αυτό;

Σελ.80

Εικαστικές τέχνες και μουσική

192.    Ποια νέα αρχιτεκτονική μορφή καθιερώθηκε με την ανέγερση της Αγίας Σοφίας; Να περιγράψετε μια βασιλική με τρούλο.

193.    Τι ήταν ο ρυθμός του σταυροειδούς ναού με τρούλο και ποιες οι παραλλαγές του;

Σελ.81

194.     Ποιο μέρος του ναού ήταν περισσότερο κοσμημένο; Το εσωτερικό ή το εξωτερικό; Πώς το εξηγείς;

195.    Να αναφέρεις τα στοιχεία κόσμησης και λατρείας ενός ναού.

196.    Ποιο ρόλο έπαιξε η εκκλησία στην ανάπτυξη της γλυπτικής;

197.    Ποια τέχνη πήρε τη θέση της γλυπτικής;

198.    Τι ήταν οι τοιχογραφίες και τα ψηφιδωτά και γιατί περιορίστηκαν κατά την Εικονομαχία;

199.    Ποια ήταν η πιο δαπανηρή κατασκευή- κόσμησης;

Σελ.82

200.    Ποια ήταν η τυπική κόσμηση ενός ναού εσωτερικά και με ποια διάταξη;

201.    Σε ποια στοιχεία έδιναν βαρύτητα οι βυζαντινοί καλλιτέχνες, όταν απεικόνιζαν θρησκευτικές μορφές; Ποιο σκοπό είχαν;

202.    Μικρογραφία, Μικροτεχνία, Μικρογλυπτική, Νομισματική: Εξηγείστε τους όρους και τη χρήση αυτών των μορφών τέχνης.

Σελ.83

203.    Γιατί  κατατάσσονται στην τέχνη τα νομίσματα της εποχής και γιατί έχουν ιδιαίτερη αξία για μας σήμερα;

204.    Ποιος ήταν ο στόχος της  εκκλησιαστικής μουσικής;

205.    Ποιο ήταν το χαρακτηριστικό της τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες  και ποιο αργότερα;

206.    Τι είναι οι βυζαντινοί ύμνοι (ποιο το περιεχόμενό τους) και πώς ονομάζονται οι δημιουργοί τους; Ποιος ήταν ο πιο ξακουστός;

207.    Πώς ονομαζόταν από τον Η΄ αιώνα και μετά ο ποιητής των ύμνων και πώς ο συνθέτης;

208.    Η εκκλησιαστική μουσική ήταν μονοφωνική. Τι σημαίνει αυτό;

Σελ.84

209.    Πώς συμβόλιζαν τις νότες στο Βυζάντιο και ποιους μιμήθηκαν;

210.    Τι ονομάζουμε κοσμική μουσική; Αναπτύχθηκε στο Βυζάντιο;

211.    Ποια ήταν τα θέματα της κοσμικής μουσικής, πού τα παρουσίαζαν οι μουσικοί  και τι είδους όργανα χρησιμοποιούσαν;

212.    Ποια η σχέση της μουσικής με τον Ιππόδρομο;

213.    Τι ήταν το αερόφωνο, πότε και πώς διαδόθηκε στη Δύση;

Η Μεσαιωνική Ευρώπη

Σελ.85

1.     Θυμηθείτε πότε διαιρέθηκε η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία σε ανατολικό  δυτικό τμήμα και πότε το δυτικό τμήμα υπέπεσε στα γερμανικά φύλα.

2.     Στη Δύση δημιουργούνται τα γερμανικά βασίλεια. Ποιος είναι ο σημαντικότερος βασιλιάς των δυτικών Ευρωπαϊκών κρατών κατά το Μεσαίωνα;(εκτός από τους βυζαντινούς αυτοκράτορες)

Σελ.86

3.     Πότε εισέβαλαν στο Ρωμαϊκό κράτος τα ασιατικά φύλα και οι Ούνοι; Πώς ονομάζεται από τους ιστορικούς αυτή η εισβολή;

4.     Ποιους ονόμαζαν οι Ρωμαίοι «βάρβαρους», από πού άντλησαν αυτόν τον όρο και ποια ήταν η σημασία του;

5.     Το ρωμαϊκό κράτος απώθησε τους Ούνους. Έγινε το ίδιο και με τα γερμανικά φύλα;

6.     Ανάφερε τα 3 γερμανικά βασίλεια. Ποιο αποδείχθηκε το πιο ισχυρό και ποιο ανέπτυξε  σπουδαίο πολιτισμό;

7.     Ποιος ήταν ο πιο σημαντικός ηγέτης του Οστρογοτθικού βασιλείου και πώς οργάνωσε το κράτος του ;

8.     Ποια πορεία ακολούθησαν οι Βησιγότθοι και ποιοι τους κατέλαβαν τελικά το 711;

9.     Βρες στο χάρτη το φραγκικό βασίλειο. Ποια σύγχρονη χώρα είναι ;

10.      Ποιες είναι οι 2 σημαντικές δυναστείες που βασίλευσαν στο φραγκικό βασίλειο το Μεσαίωνα; Ποιοι οι ικανότεροι βασιλείς τους;

11.      Να αναφέρεις τις επιτυχίες του βασιλιά Χλωδοβίκου.

Σελ.87

12.      Τι ήταν οι μαγιοδρόμοι του Φράγκικου βασιλείου και ποιος μεγάλος ηγέτης ανήκε σ’ αυτούς;

13.      Ποιο ήταν το σπουδαίο στρατιωτικό κατόρθωμα του Κάρολου Μαρτέλαου; Ποια σχέση είχε με τον Πιπίνο το Βραχύ;

14.      Ποιος ίδρυσε τη δυναστεία των Καρολιδών και πώς πήρε την εξουσία;

15.       Ποιο «δώρο» έκανε  ο Πιπίνος στον Πάπα, όταν εκείνος τον έστεψε «ελέω Θεού» βασιλέα; (Δες  τη Ραβέννα, βόρεια της Ρώμης).

16.      Τι εννοούμε όταν λέμε παπικό κράτος; Υπάρχει σήμερα;

17.      Πώς αντιμετώπιζαν οι Γερμανοί βασιλείς το κράτος και τους υπηκόους τους και ποια ήταν τα όρια της εξουσίας τους;

18.      Ποια είναι η σημαντικότερη πολιτική διαφορά μεταξύ ρωμαϊκού κράτους και γερμανικών βασιλείων; (Σκέψου! Είναι ερώτηση κρίσης.)

19.       Η βασιλεία ήταν κληρονομικό αξίωμα; Υπήρχαν ευγενείς;

20.      Τα γερμανικά φύλα ακολούθησαν τα έθιμα των Ρωμαίων;

21.      Ποιους τομείς ωφέλησε η εγκατάσταση των γερμανικών φύλων στο Ρωμαϊκό κράτος ;

22.      Γιατί περιορίστηκε το εμπόριο κατά τον 6^ο και 7^ο αιώνα;

23.      Η Εκκλησία προσπάθησε να εκχριστιανίσει τα γερμανικά φύλα. Ποιες δυσκολίες αντιμετώπισε;

24.      Ποια δύναμη είχε ο επίσκοπος κάθε πόλης και γιατί; Πότε περιορίστηκε η εξουσία του;

Σελ.88

25.      Ποιες πόλεις των γερμανικών βασιλείων διέσωσαν τα κλασικά γράμματα κατά τον 5^ο  και 6^ο αιώνα; Γιατί τα κλασικά γράμματα  παραμελήθηκαν τον 7^ο αιώνα;

26.       Πώς επηρέασαν την τέχνη τα γερμανικά φύλα; Δώσε συγκεκριμένα παραδείγματα.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7^Ο  Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΤΕΡΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ

Σελ. 110

Τα κίνητρα και οι προϋποθέσεις

1.      ποιο διάστημα καλύπτει η νεότερη ιστορία της Ευρώπης;

2.      τι αναζητούσαν οι ευρωπαίοι έμποροι και εξερευνητές στην Ανατολή από το τέλος του Μεσαίωνα; Ανάφερε έναν εκπρόσωπό τους.

3.      ποιος είναι ο δρόμος του μεταξιού; Δείξε την πορεία στο χάρτη.

4.      ποιοι παράγοντες δυσκόλευσαν  τα ταξίδια και τις εξερευνήσεις από το δρόμο του μεταξιού  από το 15^ο αιώνα;

5.      ποια διέξοδο βρήκαν οι ευρωπαίοι εξερευνητές;

6.      ποιοι παράγοντες διευκόλυναν τα υπερατλαντικά ταξίδια;

7.      Οι παράγοντες των εξερευνητικών ταξιδιών είναι 5. Ανάφερέ τους.

8.      Διάβασε το παράθεμα «Τα πλούτη της Ιαπωνίας» και απάντησε στις ερωτήσεις του.

9.      Πυξίδα, αστρολάβος, πορτολάνοι, καραβέλα: Εξήγησε τους όρους.

Τα εξερευνητικά ταξίδια

10.   ποιος λαός επιθυμούσε διακαώς να ανακαλύψει δρόμο προς τις Ινδίες πλέοντας γύρω από την Αφρική; Ποιος εξερευνητής πέτυχε τελικά το στόχο και πότε;

11.  Διάβασε το παράθεμα «ο Χ. Κολόμβος….Κούβα» και απάντησε στις ερωτήσεις του.

12.  Πότε έφθασε στην Ινδία ο Β. ντα Γκάμα και πού ακριβώς;

13.  Πόσα ταξίδια πραγματοποίησε ο Κολόμβος και τι ανακάλυψε;

14.   Ποιος πραγματοποίησε τον πρώτο περίπλου της γης και πότε;

15.  Σύνδεσε τα πρόσωπα με τη χώρα τους ή τη χώρα που εκπροσωπούν: Βάσκο Ντα Γκάμα, Χ. Κολόμβος, Φ. Μαγγελάνος, Μάρκο Πόλο--- Πορτογαλία, Γένουα, Ισπανία, Βενετία.

Η γέννηση ενός νέου κόσμου

16.  Με ποιο τρόπο κατέκτησαν οι Πορτογάλοι και οι Ισπανοί τις χώρες που ανακάλυψαν και ποιες ήταν οι συνέπειες;

17.  Πώς συμπεριφέρθηκαν κατόπιν στις χώρες που ανακάλυψαν;

18.  Τι ήταν η συνθήκη της Τορντεζίλας, πότε και από ποιους υπογράφτηκε;

19.  Για ποιο λόγο στα τέλη του 16^ου αι. περιήλθαν σε συγκρούσεις η Ολλανδία, Αγγλία και Γαλλία;

20.  Ποιες κοινωνικές μεταβολές προκάλεσαν οι ανακαλύψεις;

21.  Ποια κοινωνική τάξη επωφελήθηκε περισσότερο;

22.  Πού μετατοπίστηκε το κέντρο του εμπορίου μετά τις ανακαλύψεις και ποια νέα λιμάνια αναπτύχθηκαν;

23.  Ποιες επιστήμες άκμασαν εξαιτίας  των ανακαλύψεων;

24.  Ποιες ήταν οι συνέπειες για τους κατοίκους των νέων χωρών;