} f expr:class='"loading" + data:blog.mobileClass'>
Πρώτη Σελίδα

20.10.18

Στα καμένα, Μιχάλης Γκανάς, Απαντήσεις και Φύλλο εργασίας

Artist  Robert ParkeHarrison

Άκουσε μελοποιημένο το ποίημα
Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

1.    Το ποίημα περιέχει μια σειρά από προτροπές. Βρείτε τις δύο βασικότερες και εξηγήστε τη σημασία τους.
Ολόκληρο το ποίημα αποτελεί μια παραίνεση προς έναν διαφορετικό τρόπο ζωής. Οι σημαντικότερες προτροπές, που απευθύνει ο ποιητής,  είναι  η θετική «Έλα να πάμε στα καμένα» και η αρνητική «Έλα να βγούμε από το σπίτι». Με την πρώτη καλεί τη σύντροφό του και τον αναγνώστη/ ακροατή να  πραγματοποιήσουν μια κυριακάτικη εκδρομή  στα καμένα δάση του Υμηττού και της Αυλώνας και  ενεργοποιώντας τη μνήμη και την ποιητική τους φαντασία  να αποκαταστήσουν τον καμένο παράδεισο. Υπόσχεται ότι η γη, αν και  αποτεφρωμένη, μπορεί να τους προσφέρει   ψυχική αγαλλίαση και  ξεκούραση από τους εξοντωτικούς ρυθμούς της πόλης.  Η άλλη προτροπή «Έλα να βγούμε απ’ το σπίτι» αποτελεί μια ενθάρρυνση του αναγνώστη να εγκαταλείψει το σύγχρονο αλλοτριωτικό τρόπο ζωής του. Τον καλεί να κάνει το πρώτο βήμα προς τη φυσική ζωή, να απεγκλωβιστεί από το χώρο του σπιτιού, να σηκωθεί από τον καναπέ του, να αποτινάξει την παθητικότητα, την εσωστρέφεια και τη μιζέρια, ώστε να ξαναανακαλύψει την κοινωνικότητά του, την ελευθερία του, τη χαρά της φιλίας, του έρωτα,  της οικογένειας, της ζωής.

2.    Ποια γραμματικά πρόσωπα χρησιμοποιούνται στο ποίημα και ποιος ρόλος αντιστοιχεί σε καθένα από αυτά;

Στο ποίημα χρησιμοποιούνται δυο γραμματικά πρόσωπα : το δεύτερο ενικό «Έλα, συλλογίσου, φαντάσου, ξεκουράσου, πάρε με, εκδρομή σου, βγάλε, κορμί σου, μαζί σου, άφησε»  και το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο «δε μας χωράει, να μας δικάσει, να βγούμε, να πάμε, εμείς θα΄χουμε φτάσει, με τα παιδάκια μας». Με το δεύτερο ενικό  ο ποιητής απευθύνεται  στη σύντροφό του, αλλά  μέσω αυτής και  στον αναγνώστη, τον άνθρωπο της πόλης, που  θεωρεί πνευματικά και ψυχικά συγγενή του.  Η επιμονή, με την οποία διατυπώνει την παράκλησή του δημιουργεί την εντύπωση ότι απευθύνεται σε ένα πρόσωπο, με το οποίο έχει μεγάλη οικειότητα και τον συνδέουν δεσμοί αγάπης και φιλίας. Σ΄αυτή τη θέση όμως ανήκει κάθε κάτοικος του «κλεινού άστεως», που θλίβεται από την καταστροφή αλλά και βιώνει τις άμεσες συνέπειές της. 
 Με το πρώτο πληθυντικό ο ποιητής απευθύνει προτροπές σε όλους και στον εαυτό του. Κάνει έκκληση στο συλλογικό αίσθημα ευθύνης, ελπίζει σε συστράτευση απέναντι στο κοινωνικό φαινόμενο της καταστροφής του περιβάλλοντος και γενικότερα σε ριζική αλλαγή του τρόπου ζωής.  Προσδοκά ότι όλοι και ο ίδιος θα αποδράσουν από την απομόνωσή τους και θα ανακαλύψουν ξανά τις πηγές της ζωής, τη φύση, τη δημιουργικότητα, την επικοινωνία, το διάλογο, τη συντροφικότητα  και την αγάπη.

3.    Η φωτιά έχει κυριολεκτική και μεταφορική σημασία στο ποίημα. Τι σημαίνει κάθε φορά;
Η φωτιά στο ποίημα χρησιμοποιείται με την κυριολεκτική και την μεταφορική της σημασία. Στην πρώτη στροφή τα «καμένα και  ο καμένος παράδεισος»,   είναι η λιτή  αναπαράσταση της πραγματικότητας και  αναφέρεται στα αποτεφρωμένα δάση του Υμηττού και της Αυλώνας. Στην τρίτη στροφή όμως, στους στίχους 16 και 17, « έρχονται φλόγες απ΄ τα δάση και μια φωτιά  να μας δικάσει» η φωτιά προσωποποιείται και επέρχεται ως Θεία Δίκη. Ως αυστηρός κριτής θα καταλογίσει ευθύνες στον καθένα (από τον έσχατο στον πρώτο) και θα επιβάλλει ποινές στους ανθρώπους για την εχθρικότητά τους προς το περιβάλλον, για την αντικοινωνικότητά τους και τον ατομικισμό τους, για την απάθεια και την κοινωνική τους αδιαφορία, με λίγα λόγια για τα αμαρτήματα του πολιτισμού τους.  

4.    Για ποιους λόγους θεωρεί ότι «έρχονται δύσκολες ημέρες»; Τι προτείνει, για να αντιμετωπιστούν οι δυσκολίες;


Ο Γκανάς έχοντας τη διορατική ματιά του ποιητή προφητεύει ότι έρχονται μέρες «μουτζουρωμένες σα Δευτέρες». Ο ποιητής ξύνει την επιδερμίδα του οικολογικού προβλήματος  και κάτω από αυτό βλέπει το γενικότερο αποπροσανατολισμό του σύγχρονου ανθρώπου. Καταλαβαίνει ότι συνθλίβεται από τα καθημερινά του κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα και περιχαρακώνεται στο σπίτι του. Βλέπει ότι  ο καθένας όλο και περισσότερο πια βυθίζεται στο προσωπικό του πρόβλημα μην αφήνοντας χώρο για τον άλλο, για τη φύση, για το παιχνίδι, για την αληθινή ζωή. Ο σύγχρονος άνθρωπος, δεκαπέντε χρόνια μετά τη συγγραφή του ποιήματος, εξακολουθεί να  καθηλώνεται μπροστά στη μικρή οθόνη, για να ξεχάσει την απόγνωσή του και αρκείται σε ευτελή θεάματα, για να μη σκέφτεται τα προβλήματά του. Έχει χάσει όμως έτσι την άμεση επαφή με τα πράγματα και ζει σε έναν φαντασιακό κόσμο. Μαζί με την αλήθεια έχει χάσει και την ευκαιρία να βρει διεξόδους και λύσεις.


β) Απλή είναι η λύση που προτείνει ο ποιητής. Μας συμβουλεύει με επιτακτικό τρόπο να  μην αποχαυνωνόμαστε μπροστά στην τηλεόραση, που ούτως ή άλλως παρουσιάζει μια διαστρεβλωμένη και συχνά ωραιοποιημένη εικόνα της πραγματικότητας, να βγούμε από το σπίτι  και να ξανακερδίσουμε τις «Κυριακές»  μας. Δηλαδή, να ξανασυναντηθούμε με φίλους, να επαναδομήσουμε τις σχέσεις μας με την οικογένειά μας, τους φίλους μας, να χαρούμε μια εκδρομή στη φύση, να ξεχυθούμε στους δρόμους, να ξαναπερπατήσουμε την πόλη μας, να αντιμετωπίσουμε τις τύψεις και τις ενοχές μας για τη ζωή που επιλέξαμε ως τώρα και να γυρίσουμε την πλάτη στον «έγχρωμο πόνο της τηλεόρασης».  Πάνω από όλα μας  καλεί να  μην αρκούμαστε στη θέαση, αλλά να διεκδικήσουμε το βίωμα. Ακόμη και μια εκδρομή στα καμένα δάση έχει ουσιαστική σημασία, γιατί είναι η άμεση επαφή με την έστω θλιβερή πραγματικότητα.


Robert ParkeHarrison

Διαθεματικές δραστηριότητες

1.     Ακούστε το τραγούδι σε μουσική Λαυρέντη Μαχαιρίτσα από το δίσκο Ρίξε κόκκινο στη νύχτα (1993). Ποια εντύπωση σάς έκανε η ακρόασή του; Ποιοι στίχοι έμειναν στο μυαλό σας και θα θέλατε να ξανακούσετε ή να σιγοτραγουδήσετε;

Στην ερώτηση αυτή καλούνται να απαντήσουν ελεύθερα και ανεπηρέαστα οι μαθητές, ώστε αφενός να αναδειχθεί  το προσωπικό κριτήριο και το μουσικό γούστο του καθενός και αφετέρου να διαπιστώσουν πόσο ζωτικής σημασίας είναι η άμεση εμπλοκή  του ακροατή σε ένα τραγούδι, που είτε τον κερδίζει αμέσως είτε τον αφήνει αδιάφορο.  Ως προς το πρώτο ερώτημα μπορούν να  λάβουν  υπόψη τους  ότι  επιτρέπεται να σχολιάσουν το επιτυχημένο ή όχι  πάντρεμα στίχου και μουσικής. Μπορούν, ακόμη κι αν δεν διαθέτουν ειδικές γνώσεις, να αναγνωρίσουν σε γενικές γραμμές το είδος της μουσικής που επέλεξε ο συνθέτης και να παρακολουθήσουν αν δίνει έμφαση σε ορισμένους στίχους, αν επιταχύνει ή επιβραδύνει το ρυθμό σε ορισμένα σημεία, αν αξιοποίησε κάποια στροφή για επωδό (ρεφρέν). Μπορούν, επίσης, να σχολιάσουν την ενορχήστρωση, να αναγνωρίσουν αν χρησιμοποιήθηκαν παραδοσιακά όργανα και ποια. Στη συνέχεια μπορούν να διατυπώσουν το αίσθημα που αποκόμισαν  από  την εξαιρετική ερμηνεία... 

 

Πυρκαγιά στο Ψαροπούλι Εύβοιας, Αύγουστος 2021- Φωτογραφία: Σωτήρης Δημητρόπουλος

Συμπληρωματικές ερωτήσεις
  Φύλλο εργασίας
 

1.     Ποιο μοτίβο επαναλαμβάνεται στο τραγούδι και ποια είναι η ποιητική λειτουργία αυτής της επανάληψης;

2.     Εντοπίστε τα σημεία, όπου η φωτιά χρησιμοποιείται με τη μεταφορική και με την κυριολεκτική σημασία της.

3.     Αναγνωρίστε το είδος των εκφραστικών μέσων και σχολιάστε τη λειτουργία τους σε σχέση με τα συναισθήματα που προκαλούν στον αναγνώστη.

  • «ενός καμένου παραδείσου»
  • «μουτζουρωμένες σαν Δευτέρες»,
  • «και μια φωτιά να μας δικάσει»

4.     Να ερμηνεύσετε τον καταληκτικό στίχο του ποιήματος

5.     Το ποίημα συνδυάζει παραδοσιακά και νεωτερικά στοιχεία. Να τα εντοπίσετε και να τα καταγράψετε σε 2 στήλες 

6.     Ποιες κατηγορίες απευθύνει ο ποιητής στο τηλεοπτικό μέσο; 

7.     Συγκεντρώστε τραγούδια με κοινωνικό προβληματισμό γύρω από προβλήματα της καθημερινής μας ζωής και ακούστε τα στο μάθημα της Μουσικής.

8. Μπορείτε να περιγράψετε μερικές από τις πιο σημαντικές συνέπειες της καταστροφής των δασών σε ένα σύντομο άρθρο για την ηλεκτρονική σχολική εφημερίδα;

9.     Ποιος νομίζετε ότι είναι ο στόχος του τραγουδιού, εκτός από το μοίρασμα συναισθημάτων και σκέψεων του ποιητή; 

10.    Πώς δικαιολογεί ο ποιητής την πρόσκλησή του να επισκεφτεί με αγαπημένο του πρόσωπο τα «καμένα»;

11.      Να σχολιάστε τον τίτλο του ποιήματος. Να τον αντικαταστήσετε με έναν δικό σας.

12.      Ποιος ή ποιοι στίχοι σάς έκαναν περισσότερο εντύπωση και γιατί;

13.  Σε ποια περίπτωση  σας συγκινούν περισσότερο τα λόγια του Γκανά, ως  ποίημα ή ως τραγούδι;

14.       Διαβάστε το ποίημα του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα «Τοπίο» και διερευνήστε αν υπάρχει κοινή σχέση με το διδαγμένο ποίημα. Τι συναισθήματα σάς δημιουργεί το καθένα από  τα δύο ποιήματα;

Τοπίο


Ο κάμπος
με τα λιόδεντρα
ανοίγει και κλείνει
σαν βεντάγια.
Πάνω στον ελαιώνα
Ένας ουρανός βαθύς
και μια σκούρα βροχή
από κρύα αστέρια.
Καλαμιές και σκιά τρέμουν
στου ποταμού την όχθη.
Ο γκρίζος αέρας κυματίζει.
Τα λιόδεντρα
φορτωμένα από κραυγές.
Ένα σμάρι
αιχμάλωτα πουλιά
που κουνάνε τις μακριές
μακριές ουρές τους στη σκιά.

 


Διάβασε τα ακόλουθα ποιήματα. Επίλεξε αυτό που σε συγκινεί περισσότερο.
Πιστεύεις ότι συνομιλεί  με το διδαγμένο ποίημα;
Παράλληλα Κείμενα
Β. Εύβοια, 8 Αυγούστου 2021

1.

"Όταν τα δέντρα μισήσουν την αχαριστία των ανθρώπων"


Θά ’ρθει μια μέρα που τα δέντρα θα μισήσουν την αχαριστία των ανθρώπων 
και θα σταματήσουν να παράγουν ίσκιο, θροΐσματα κι οξυγόνο. 
Θα πάρουνε τις ρίζες τους και θα φύγουν. 
Μεγάλες τρύπες θα μείνουνε στη γη εκεί που ήταν πριν τα δέντρα. 
Όταν οι άνθρωποι καταλάβουνε τι έχασαν, 
θα πάνε και θα κλάψουνε πικρά πάνω απ’ αυτές τις τρύπες. 
Πολλοί θα πέσουν μέσα. Τα χώματα θα τους σκεπάσουν. Κανείς δεν θα φυτρώσει.

Αργύρης Χιόνης

Κλικ  στους  συνδέσμους: 

 2.

 
 
 3. 
 
4. 
  
Αὐτοβιογραφία

Μὴ μοῦ σκοτώσετε τὸ νερό.
Μὴ μοῦ σκοτώσετε τὰ δέντρα.
Μὴ μοῦ ξεσκίστε αὐτὲς τὶς θεῖες σελίδες ποὺ τὶς γράψανε
τ᾿ ἀσύλληπτο φῶς κι ὁ ἀσύλληπτος χρόνος
κι ὅπου σταθῶ μὲ περιβάλλουν.
Μὴ μοῦ σκοτώσετε τῆς γῆς τὸ ποίημα!…
 
Ἐπιστρατέψετε τὴν αἰωνιότητα,
ἀνάβοντας τὸ ἄστρο: «Ἀγάπη».
Ἐπιστρατέψετε τὴν αἰωνιόττητα, ἀνάβοντας
ψηλότερα ἀπ᾿ ὅλα, πάνω ἀπ᾿ τὸ ἕτοιμο
βάραθρο, τὸ ἄστρο: «Ἀνθρώπινο μέτωπο!»…
…Σᾶς παρακαλοῦμε:
Ἀφῆστε μας τὰ πράγματα. Μὴ μᾶς τὰ καῖτε.
Ἀφῆστε τὰ ἔντομα νὰ βρίσκουνε τ᾿ ἄνθη τους.
 
Νικηφόρος Βρεττάκος