«Δυο γράμματα της Χαράς», Θανάσηs Βαλτινός- Απαντήσεις

Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

1. Και στα δύο γράμματα γίνονται πολλές αναφορές σε πρόσωπα της οικογένειας και σε οικογενειακές καταστάσεις. Ποια σημασία έχουν οι οικογενειακοί δεσμοί για τη Χαρά αλλά και για τους παραλήπτες των επιστολών της, τη Μαρία και το Λουκά;

α) Η αλληλογραφία της Χαράς με τους συγγενείς της  αποτελεί γι’ αυτή το μοναδικό  παράγοντα επαφής με την πατρίδα και με τον εαυτό της όπως τον γνώριζε ως τώρα. Η ίδια εξομολογείται ότι τα γράμματα τής δίνουν αισιοδοξία. Αισθάνεται την ανάγκη να επικοινωνεί με τα αγαπημένα της πρόσωπα, για να αναπληρώσει την έλλειψη άμεσης  επαφής  μαζί τους. Όλα όμως όσα μαθαίνει για τη ζωή στην πατρίδα,  για τις σοβαρές οικογενειακές καταστάσεις αλλά και τις καθημερινές φροντίδες  έχουν αυξημένο ενδιαφέρον όχι μόνο λόγω της αγάπης της για τους δικούς της αλλά και γιατί τη βοηθούν να μην αισθάνεται ξεριζωμένη. Μαθαίνοντας τα πάντα για την καθημερινότητα των συγγενών της, ακόμα και τα νέα της γειτονιάς νιώθει ότι ανήκει κάπου. Νιώθει κομμάτι της καθημερινότητας της πατρίδας, που άφησε πίσω της. Με τη συχνή  αλληλογραφία ανακουφίζει την ανασφάλεια που την πνίγει σε μια άγνωστη χώρα, απαλύνει τη μελαγχολία της και αισθάνεται σιγουριά ξέροντας ότι θα έχει τα αδέρφια της δίπλα της σε κάθε δυσκολία.    Με κάθε επιστολή επιβεβαιώνει ότι οι φίλοι και οι συγγενείς δεν την ξεχνούν. Άρα οι οικογενειακοί δεσμοί είναι η ελπίδα της, η παρηγοριά της και η επικοινωνία με τους δικούς της ένα φάρμακο πιο δραστικό και από τα ηρεμιστικά που της συνέστησε ο γιατρός.

β) Οι παραλήπτες, τα αδέρφια της Χαράς, από την πλευρά τους αγωνιούν για κείνη και της γράφουν συχνά, γιατί τους λείπει αλλά και  για να τη στηρίζουν ψυχολογικά, αφού τους έχει εξομολογηθεί τη μελαγχολία της. Είναι φανερό ότι και για εκείνους οι οικογενειακοί δεσμοί έχουν σημασία και προσπαθούν να τους διατηρήσουν.

2. Γιατί η Χαρά χρειάστηκε να επισκεφτεί τον γιατρό αρκετές φορές και πώς αντιμετωπίζει τα προβλήματά της;

      Η Χαρά πάσχει από μελαγχολία, μια σοβαρή ψυχική διαταραχή, και παρακολουθείται από γιατρό, ο οποίος της χορηγεί ηρεμιστικά χάπια. Η αιτία της μελαγχολίας της, όπως υπογραμμίζει η ίδια στο γράμμα της, δεν είναι η νοσταλγία για την πατρίδα και τους συγγενείς, αλλά το γεγονός ότι δεν έχει εργασία. Η απραξία της, η ανύπαρκτη κοινωνική της ζωή, η ενασχόλησή της αποκλειστικά και μόνο με τις δουλειές του σπιτιού και τα παιδιά έχουν γίνει γι’ αυτήν εφιάλτης. Αισθάνεται ότι οι ώρες δεν περνούν με τίποτα.

        Όμως δεν εγκλωβίστηκε στο πρόβλημά της, βρήκε διεξόδους, ώστε να ανεβάσει το ηθικό της. Αρχικά αντιμετώπισε το πρόβλημα της υγείας της με την επίσκεψή της σε ειδικό. Έπειτα άρχισε να πηγαίνει στη δουλειά  του άντρα της και να αναλαμβάνει ενεργό ρόλο. Καταπιάνεται με τα ζητήματα του γραφείου,  μαθαίνει σιγά- σιγά να χειρίζεται τα μηχανήματα και φαίνεται να αντλεί από τις νέες της δραστηριότητες  ενέργεια και αισιοδοξία.

3. Ποια εντύπωση σάς δημιουργεί το γεγονός ότι στο υστερόγραφο της πρώτης επιστολής ο Γεράσιμος υπογράφει με το αγγλικό όνομα Jerry;

       Στην πρώτη επιστολή ο Γεράσιμος, ο άντρας της Χαράς, γράφοντας στους συγγενείς στην πατρίδα υπογράφει με το αγγλοπρεπές όνομα «Jerry». Η επιλογή του αυτή ξενίζει τον αναγνώστη. Ασφαλώς η καθημερινότητά του στην Αφρική  τού επιβάλλει να μιλάει και να γράφει στην αγγλική γλώσσα, αλλά τη δεδομένη στιγμή ο Γεράσιμος απευθύνεται στους συγγενείς του. Έτσι, αρχικά δίνει την εντύπωση ότι έχει προσαρμοστεί απόλυτα στην νέα του πατρίδα -σε αντίθεση με τη Χαρά- και ότι έχει εσωτερικεύσει ομαλά τα ξένα ήθη. Αυτό σίγουρα θα καθησυχάζει τους συγγενείς του. Επειδή όμως η αγγλική λέξη που έχει  εντάξει στο λεξιλόγιό του δεν είναι κάποιος τυχαίος, ασήμαντος όρος για τις καθημερινές του συναλλαγές, αλλά το όνομά του παραφθαρμένο και αγγλικότροπο, που υποκαθιστά το βαπτιστικό του, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ο Γεράσιμος έχει εν μέρει  χάσει την ελληνική του ταυτότητα και έχει αφομοιωθεί από τον ξένο τρόπο ζωής.

     Το γεγονός δε ότι υπογράφει επιστολή προς στην πατρίδα με το όνομα αυτό δείχνει ότι αποστασιοποιείται ελαφρά από τους συγγενείς του και θέλει να επιβάλλει το νέο του όνομα χωρίς αμηχανία ή δισταγμό, αντίθετα με κάποια διάθεση επίδειξης και αυτοπροβολής.

4. Το υστερόγραφο του δεύτερου γράμματος το γράφει η Άννα, η μεγαλύτερη κόρη της Χαράς, που πρέπει να είναι στην ηλικία των 8 περίπου ετών. Η Άννα δε συμμερίζεται τις ανησυχίες της μητέρας της. Πώς αντιμετωπίζει εκείνη τη μετανάστευση της οικογένειας στη Νότια Αφρική;.

      Η Άννα γράφοντας στον θείο της Λουκά, δηλώνει ευχαριστημένη από την εγκατάσταση της οικογένειας στη Νότια Αφρική («Εμένα μου αρέσει η Νότιος Αφρική»). Αιτιολογεί τη θέση της λέγοντας ότι τα σχολεία δεν λειτουργούν το Σάββατο, γεγονός που τη χαροποιεί ιδιαίτερα, (καθώς την ίδια περίοδο στην Ελλάδα δεν είχε θεσμοθετηθεί η πενθήμερη εργασία και τα σχολεία λειτουργούσαν ακόμη και το Σάββατο). Αξιοποιεί τον ελεύθερο χρόνο της με την ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων και  εκφράζει τον ενθουσιασμό της για  τα διαβάσματά της. Φαίνεται ότι από όλα τα πρωτόγνωρα πράγματα που την περιβάλλουν εστιάζει στα θετικά και τα ευχάριστα. Από τον ζωηρό τόνο της έκφρασής της δεν διαγράφεται καμία ανησυχία ή δυσαρέσκεια λόγω της ένταξής τους σε μια νέα χώρα. Η Άννα χωρίς να το θέλει διαψεύδει με τον αυθορμητισμό της τη μητέρα της, η οποία σημείωνε στην επιστολή της ότι τα παιδιά καθημερινά αναζητούν την πατρίδα και δυσκολεύονται να προσαρμοστούν.

5. Περιγράψτε τους τρεις διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους τα μέλη της οικογένειας (Χαρά, Γεράσιμος, Άννα) βιώνουν την ξενιτιά.

Η Χαρά φαίνεται ότι δεν μπορεί να προσαρμοστεί στη νέα της πατρίδα και αντιμετωπίζει όλα τα ψυχολογικά προβλήματα, που είναι τα συνοδά χαρακτηριστικά της μετανάστευσης : ανασφάλεια, κατάθλιψη, μείωση της ενεργητικότητας, νοσταλγία, αδιαφορία για κοινωνικές επαφές, απαισιοδοξία. Όλες οι φόβοι της βέβαια είναι δικαιολογημένοι, η ανησυχία της μήπως τα παιδιά της χάσουν την εθνική τους ταυτότητα, η αγωνία μήπως αποξενωθεί από τους δικούς της, αλλά το πρόβλημα είναι ότι ερμηνεύει την πραγματικότητα μόνο από την αρνητική της πλευρά. Δεν σκέπτεται ότι στα παιδιά της ανοίγονται νέοι ορίζοντες, ότι θα αποκτήσουν πιο πλατιά μόρφωση, ότι μπορεί όλοι να υλοποιήσουν τα όνειρά τους, που ήταν απραγματοποίητα στην πατρίδα. Μαραζώνει στο σπίτι της, απομονώνεται από τους συνανθρώπους της δεν κάνει καμία ουσιαστική προσπάθεια να  ανακαλύψει την καινούργια ανεξερεύνητη πατρίδα της. Η Χαρά δεν έχει δεσμούς με το παρόν της, γιατί  είναι ακόμη προσκολλημένη στο παρελθόν.

     Ο Γεράσιμος βρίσκεται στην αντίπερα όχθη. Είναι φανερό ότι έχει υψηλό δείκτη προσαρμοστικότητας, δυναμισμού και κοινωνικότητας. Αν και μετανάστης σε ώριμη ηλικία δεν δυσκολεύεται να αποδεχτεί το διαφορετικό, να μάθει μια ξένη γλώσσα (γράφει με σχετική άνεση στην Αγγλική τον τύπο της κάμερας και το όνομα του), να ειδικευτεί σε ένα νέο επάγγελμα. Αναπτύσσει φιλικές σχέσεις με τους συνεργάτες του  (αστειεύεται με τα κορίτσια στο γραφείο ). Φαίνεται ότι ενδιαφέρεται να ανακαλύψει τη νέα χώρα το συντομότερο και να αξιοποιήσει κάθε δυνατότητα που του προσφέρεται. 
     Η μικρή Άννα, η οκτάχρονη κόρη της Χαράς, είναι ενθουσιασμένη με την εγκατάσταση της οικογένειας στο Γιοχάνεσμπουργκ και δεν αντιμετωπίζει δυσκολίες στην εκμάθηση των αγγλικών. Αξιοποιεί δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο της και τίποτα δεν φαίνεται να σκιάζει την ανεμελιά της.  Ο Γεράσιμος και η Άννα εστιάζουν στην νέα προοπτική της ζωής τους , δείχνουν απελευθερωμένοι από το παρελθόν και αντίθετα από τη Χαρά είναι προσανατολισμένοι στο μέλλον.