Ο Λύκος, Έρμαν Έσσε

Α. Ανάλυση κειμένου

Θέμα

Το διήγημα γράφτηκε το 1903. Θέμα του είναι ο αγώνας των λύκων για την επιβίωσή τους στα γαλλικά βουνά κατά την περίοδο του χειμώνα, το άτυχο τέλος μιας  αγέλης που  επιτέθηκε σε κατοικίδια ζώα και η εκδικητικότητα των ανθρώπων, οι οποίοι επίσης υποφέρουν από το κρύο.

Δομή

Το διήγημα μπορεί να χωριστεί σε τρεις ενότητες:

Α) «Ποτέ άλλοτε τα γαλλικά βουνά…κιόλας σκοτωθεί»: η προσπάθεια επιβίωσης ανθρώπων και ζώων την  περίοδο του χειμώνα.

Β) «Ο παγετός δεν έλεγε να υποχωρήσει…αργά να στάζει»: η ομαδικότητα και οι κίνδυνοι απομάκρυνσης από την αγέλη εξαιτίας της πείνας..

Γ) «Το κρύο είχε κοπάσει…του σκοτωμένου λύκου»: η εξόντωση του ετοιμοθάνατου ζώου και η εκδικητική μανία των χωρικών.

Περιεχόμενο-Τεχνική

Το διήγημα περιγράφει την ιστορία ενός λύκου, ο οποίος αποφασίσει να απομακρυνθεί από την αγέλη του προς αναζήτηση τροφής, οι συνέπειες όμως της απομάκρυνσης είναι μοιραίες γι’ αυτόν.

1^η ενότητα:

Στα γαλλοελβετικά βουνά ο χειμώνας είναι δυσβάστακτος τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τα ζώα. «Ο αέρας ήταν διαυγής, ξηρός και ψυχρός», «το φεγγάρι κατεψυγμένο», Οι άνθρωποι έχουν κλειστεί στα σπίτια τους και τα ζώα λιμοκτονούν. Ακόμα και οι λύκοι που θεωρούνται από τα πιο σκληρά ζώα, αντιμετωπίζουν και αυτοί σοβαρό πρόβλημα επιβίωσης εξαιτίας της έλλειψης τροφής: ‘Ήταν δύσκολη εποχή για τα ζώα της περιοχής». Αυτός είναι ο λόγος που επιτίθενται στα κοτέτσια, μεμονωμένα τη μέρα και ομαδικά τη νύχτα.  Όμως τα κοτέτσια φυλάσσονται από τους χωρικούς που καιροφυλακτούν και τους σκοτώνουν.

2^η ενότητα:

Οι λύκοι κάθονταν ακίνητοι στην παγωνιά και ούρλιαζαν από την πείνα. Η ανάγκη όμως της επιβίωσης τους οδήγησε σe διάσπαση. Ένας λύκος μαζί με άλλους δυο αποκόπτονται από την αγέλη τους, για να αναζητήσουν τροφή και να μπορέσουν τελικά να επιβιώσουν. Οι υπόλοιποι παρουσιάζονται «αναποφάσιστοι και άβουλοι».Είναι εξαρτημένοι από το φυσικό περιβάλλον και ο φόβος τους αποτρέπει να αναζητήσουν αλλού τρόπους επιβίωσης, παρόλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν συχνά εξαιτίας των κακών καιρικών συνθηκών. Ο τρεις νεαροί, δυνατοί αν και σκελετωμένοι λύκοι ξεκίνησαν το ταξίδι τους. Αποφασισμένοι όπως ήταν επιτέθηκαν σε όποιο ζώο έβρισκαν στο δρόμο τους «πέτυχαν ένα κριάρι, την τρίτη ένα σκύλο κι ένα γαϊδούρι». Οι επιθέσεις τους εξαγρίωσαν τον αγροτικό πληθυσμό της περιοχής,  «είχαν τρομάξει και τους πάντες». Ο πιο δυνατός λύκος είναι ο νεότερος από τους τρεις και αυτό τον βοηθά να έχει περισσότερες αντοχές. Ένα μεσημέρι που προσπάθησαν να επιτεθούν σε ένα στάβλο, οι χωρικοί σκότωσαν τους δυο λύκους και ο τρίτος πληγωμένος, χωρίς να έχει άλλο τρόπο διαφυγής, ξέφυγε στο βουνό, παρά τις πληγές του.

3^η ενότητα:

Στην κορυφή του βουνού ο λύκος βρήκε καταφύγιο στην κουφάλα ενός δέντρου όπου τον εγκαταλείπουν οι δυνάμεις του. Βγάζει ένα «αδύναμο ουρλιαχτό» ενώ κοιτάζει «το φεγγάρι που ορθωνόταν τεράστιο και κόκκινο σαν αίμα» σαν να προοιωνίζεται  το θάνατό του . Η φύση με το «θαμπό δίσκο του φεγγαριού» είναι σα να συμμετέχει στον πόνο του ζώου.  Όταν οι χωρικοί βρήκαν τον ετοιμοθάνατο λύκο πάνω στα χιονισμένα βουνά έδειξαν όλη τη σκληρότητά τους: Έπεσαν πάνω του με εκδικητική μανία και τον ξυλοκόπησαν βάναυσα με ρόπαλα και ραβδιά, χωρίς να αντιληφθούν ότι το ζώο ήταν νεκρό. Όταν ολοκλήρωσαν τη βιαιότητά τους έσυραν το λύκο μέχρι το χωριό όπου εκεί πανηγύριζαν χωρίς να παρακολουθούν την ομορφιά και θλίψη του τοπίου:  «γελούσαν, πανηγύριζαν, γιόρταζαν με ρακή και καφέ, τραγουδούσαν, έβριζαν». Η αποτρόπαια μαζική αντίδραση των χωρικών εξόντωση του εχθρού  υπερβολική σκληρότητα και η εκδικητική μανία που έδειξαν οι χωρικοί απέναντι στο ζώο, παρόλα αυτά η αντίδρασή τους όμως ως ένα βαθμό είναι δικαιολογημένη, επειδή οι κτηνοτρόφοι υφίστανται πολλές απώλειες, λόγω των συχνών επιθέσεων που κάνουν οι λύκοι στα ζώα τους.

Ο συγγραφέας όμως φαίνεται να στέκεται κριτικά απέναντι στη στάση των χωρικών και να τους επικρίνει. Αφού προβάλλει με θαυμασμό και  λυρικούς τόνους  την ομορφιά και τη δύναμη του λύκου, αφού καταστήσει σαφές ότι κινείται από το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και αφού περιγράψει την ακατάβλητη προσπάθεια του πληγωμένου ζώου να επιβιώσει, παρακολουθεί με κάθε ανατριχιαστική λεπτομέρεια τη θηριωδία των χωρικών, που παραδίδονται στα άγρια ένστικτά τους.

Αφηγηματική Τεχνική:

Η αφήγηση είναι γραμμική, δηλαδή τα γεγονότα παρουσιάζονται με την ομαλή χρονολογική τους σειρά. Γίνεται σε τρίτο πρόσωπο, ο αφηγητής δεν συμμετέχει ενεργά στα δρώμενα, αλλά γνωρίζει πολλές πληροφορίες για τους ήρωες είναι δηλαδή ο τύπος του παντογνώστη αφηγητή. Η περιγραφή των γεγονότων δε γίνεται από μια συγκεκριμένη οπτική γωνία, έχουμε δηλαδή μηδενική εστίαση. Η αφηγηματική τεχνική που χρησιμοποιείται περισσότερο είναι η περιγραφή.

Γλώσσα

Γνωρίζουμε το διήγημα σε μετάφραση και απόδοση σε  γλώσσα   απλή, περιγραφική και  καθημερινή.

Ύφος

Το ύφος είναι απλό και δραματικό.

Εκφραστικά μέσα

Το διήγημα βασίζεται κυρίως στην περιγραφή. Έτσι από τα εκφραστικά μέσα του κειμένου κυρίαρχο ρόλο έχουν οι εικόνες.

εικόνες (οπτικές και ηχητικές): κατά την περιγραφή της φύσης, την επίθεση των λύκων, το θάνατο του λύκου «οι χιονισμένες βουνοκορφές κάτω από  το φως του φεγγαριού», «οι αποσκελετωμένοι τρεις λύκοι», «τα ομαδικά ουρλιαχτά των λύκων»

 προσωποποιήσεις: «ένιωθε το χέρι του θανάτου»

 παρομοιώσεις «έμοιαζε με σώμα από πάγο», «έμοιαζαν […]θολά σαν τον καπνό», «σαν φάντασμα», «σαν μια ζώνη», «σαν ένα ανείπωτα βαρύ φορτίο»

 μεταφορές «ένα φοβερό κατεψυγμένο φεγγάρι», «έστηναν αυτί», «για να σβήσει τη δίψα του», «βάζει τα πόδια στον ώμο», «το βλέμμα του μελλοθάνατου ζώου κρεμάστηκε με θλίψη».

Παράλληλο κείμενο

1.     Αφού μελετήσετε το ποίημα του Μάριου Μαρκίδη «Ο λύκος», από τη συλλογή Μεταξύ Σινά και Αιλείμ, να το παραλληλίσετε με το απόσπασμα του Έσε που σας δίνεται στο σχολικό σας βιβλίο.

2.     Συγκρίνετε τη ζωή και την κατάντια των δύο λύκων που συναντάμε στο διήγημα του Έσε και στο ποίημα του Μαρκίδη.

                Ο λύκος

Πάμε να δούμε, ρε παιδιά το λύκο-

Ποιο λύκο ρε βλαμμένε λένε οι σύντροφοι,

Ο μόνος, κάπως, λύκος που απόμεινε 
διάγει τις ημέρες του στην πρωτεύουσα νομού

πίσω απ’ το συρματόπλεγμα, πίσω απ’ τον προβολέα

τρώει και κοιμάται, τρώει και παχαίνει, τρώει και δυστυχεί

δυο τσιγάρα απ’ το Βελούχι

Ο λύκος θέλει να πέσει χιόνι, 
θέλει να κρυφτούν τα πρόβατα

-θέλει να έρθει να πεινάσει

 ο λύκος θέλει το κυνήγι.

                                          Μεταξύ Σινά και Αιλείμ , Μάριου Μαρκίδη

Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου

1.     Χωρίστε το διήγημα σε θεματικές ενότητες, δίνοντας έναν ενδεικτικό τίτλο σε κάθε ενότητα.

Βλέπε δομή κειμένου.

2.     Πώς επηρεάζει ο βαρύς χειμώνας τους ανθρώπους και τα ζώα της περιοχής;

Ο χειμώνας στα γαλλοελβετικά βουνά είναι δυσβάσταχτος τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τα ζώα της περιοχής. Τα άγρια ζώα είναι απόλυτα εξαρτημένα από το φυσικό περιβάλλον και τους νόμους της φύσης Όλα τα ζώα της περιοχής και ειδικότερα οι λύκοι, αν και θεωρούνται τα πιο σκληροτράχηλα, δυσκολεύονται να επιβιώσουν στις δύσκολες καιρικές συνθήκες. Τα πάντα είναι καλυμμένα με χιόνι και τα φυτοφάγα ζώα μην βρίσκοντας τροφή πεθαίνουν. Οι λύκοι αναγκάζονται να τρέφονται με τα κουφάρια τους. Χαρακτηριστικό δείγμα της απόγνωσης, στην οποία βρίσκονται  είναι η απομάκρυνση τριών από αυτούς από την αγέλη τους προς αναζήτηση τροφής με  δραματικές συνέπειες. Ο βαρύς χειμώνας κάνει δύσκολη την επιβίωση και των ανθρώπων.  Οι χωρικοί μένουν κλεισμένοι μέσα στα σπίτια τους, άπραγοι προσπαθώντας να επιβιώσουν με τα αποθέματα τροφών που έχουν στα σπίτια τους. Εκτός από το δριμύ ψύχος έχουν να αντιμετωπίσουν και τους λύκους που κάνουν επιδρομές στα ζώα τους. Δεν μπορούν να κάνουν τίποτα άλλο παρά να οπλοφορούν και να καταριούνται το χειμώνα. Τελικά οι αντίξοες συνθήκες  τους  απογυμνώνουν  από κάθε ευαισθησία, τους αποθηριώνουν και τους κάνουν  ικανούς να εκδικηθούν με αποτρόπαιο τρόπο το πληγωμένο ζώο.

3.     Πώς προσπαθεί να επιβιώσει η αγέλη των λύκων; Γιατί μερικοί ξέκοψαν από την αγέλη και ποιους κινδύνους διέτρεξαν;

Οι λύκοι των βουνών, αν και γνωστοί για την ανθεκτικότητά τους, δυσκολεύονται να επιβιώσουν στις δύσκολες καιρικές συνθήκες. Κάθονταν ακίνητοι ο ένας πλάι στον άλλο προσπαθώντας να ζεστάνουν τα σώματά τους και αφουγκράζονταν μήπως ακούσουν κάποιον άλλο λύκο που έχει βρει  τροφή. Τότε άρχιζαν όλοι τα ουρλιαχτά, γεμάτα απειλή και παράπονο. Παρακινούμενο από το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, ένα μικρό τμήμα της αγέλης αποκόπηκε από αυτή για να βρει  τροφή «να αναζητήσει αλλού την τύχη του»,. Οι λύκοι είχαν σκελετωθεί και από την απεγνωσμένη τους προσπάθεια να επιβιώσουν έτρωγαν ακόμα και νεκρά πουλιά και ζώα. Τρεις από αυτούς ύστερα από την επίθεσή τους σε ένα στάβλο βρέθηκαν αντιμέτωποι με οπλισμένους ανθρώπους. Οι δύο λύκοι τραυματίστηκαν επιτόπου και ο τρίτος έχασε τη ζωή του με βάναυσο τρόπο λίγο αργότερα.   

4.     Πώς αντιδρά ο ετοιμοθάνατος λύκος και πώς οι άνθρωποι που τον εξόντωσαν;

Ο ετοιμοθάνατος λύκος, αν και γνωρίζει ότι πλησιάζει το τέλος του και ότι οι άνθρωποι τον πλησιάζουν, δεν αντιδρά. Περιμένει στωικά το τέλος του, ξαπλωμένος στην κουφάλα ενός μοναχικού ελάτου κοιτώντας τη χιονισμένη νύχτα. Η μοναδική του αντίδραση είναι να σηκωθεί όρθιος όταν βγαίνει το φεγγάρι, να το κοιτάξει με θλίψη και να βγάλει ένα «κύκνειο» ουρλιαχτό. Αντίθετα, οι άνθρωποι όταν αντίκρισαν τον ανυπεράσπιστο και βαριά τραυματισμένο λύκο έβγαλαν όλη τη βιαιότητα, τη σκληρότητα και το μίσος τους. Αφού τον χτύπησαν με ρόπαλα και ραβδιά αν και ήταν ήδη νεκρός, τον έσυραν σαν τρόπαιο μέχρι το χωριό, όπου πανηγύριζαν και γλεντούσαν πάνω από το κουφάρι του.