Λεξικό δραματικών όρων από το σχολικό βιβλίο

ΛΕΞΙΚΟ ΟΡΩΝ ΑΡΧΑΙΑΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ

AΓΓΕΛΟΣ / ΑΓΓΕΛΙΑΦΟΡΟΣ ∆ευτερεύον πρόσωπο της τραγωδίας, συνήθως ανώνυµο, που αφηγείται στους ήρωες (και στους θεατές) γεγονότα που συνέβησαν εκτός σκηνής ή µέσα στο παλάτι· οι αγγελιαφόροι ονοµάζονται στα αρχαία ΕΞΑΓΓΕΛΟΙ, όταν αναγγέλλουν γεγονότα που συνέβησαν µέσα στα ανάκτορα ή στο ναό, και ΑΓΓΕΛΟΙ  όταν τα γεγονότα που αναγγέλλουν συνέβησαν σε άλλο τόπο. (Bλ. και λήµµα ενότητα τόπου).

ΑΜΟΙΒΑΙΑ Τραγούδια που τραγουδούν εναλλάξ τα πρόσωπα επί σκηνής. Στα τραγούδια αυτά τουλάχιστον ένα πρόσωπο τραγουδά σε λυρικά µέτρα, για να εκφράσει τα έντονα συναισθήµατά του, ενώ το άλλο πρόσωπο µπορεί να απαντά µε απαγγελλόµενους στίχους ή και µε τραγούδι. Τέτοιο αµοιβαίο έχουµε στη σκηνή της αναγνώρισης Μενέλαου- Ελένης (690-772). Όταν τα τραγούδια είναι θρηνητικά και τραγουδιούνται εναλλάξ από το Xορό και τα πρόσωπα επί σκηνής, τότε έχουµε κοµµό (βλ. και λ. κοµµός).

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ Στοιχείο του µύθου της τραγωδίας· η µεταβολή, το πέρασµα από την άγνοια στη γνώση. Σύµφωνα µε τον Αριστοτέλη η αναγνώριση ενός προσώπου µπορεί να γίνει: α) µε σηµάδια (όπως στην Οδύσσεια, όπου η Ευρύκλεια αναγνωρίζει τον Οδυσσέα από την ουλή στο πόδι του)· β) από τα ίδια τα γεγονότα (π.χ. στην Ιφιγένεια στη Xώρα των Tαύρων η ηρωίδα, ζώντας µακριά από την Ελλάδα, αποφασίζει να στείλει ένα γράµµα στον αδελφό της Ορέστη µε έναν αιχµάλωτο Έλληνα· του δίνει το γράµµα και του λέει να το δώσει εκ µέρους της, της Ιφιγένειας, στον Ορέστη· έτσι ο Ορέστης αναγνωρίζει την Iφιγένεια)· γ) µε ανάµνηση (π.χ. στην Οδύσσεια οι Φαίακες αναγνωρίζουν τον Οδυσσέα, όταν αυτός, ακούγοντας τον αοιδό ∆ηµόδοκο να τραγουδάει για τον Tρωικό πόλεµο, θυµάται τα πάθη του και δακρύζει)· δ) µε συλλογισµούς (η Ηλέκτρα στην οµώνυµη τραγωδία του Σοφοκλή αναγνωρίζει ότι  έχει έλθει ο αδελφός της Ορέστης, όταν ανακαλύπτει στον τάφο του πατέρα τους τρίχες από τα µαλλιά του και συµπεραίνει ότι µόνο ο Ορέστης µπορεί να τις άφησε εκεί σε ένδειξη πένθους).
 

ΑΝΤΙΛΑΒΗ Σύντοµη φράση που εκτείνεται σε ένα µόνο ηµιστίχιο, έτσι ώστε ένας στίχος να µοιράζεται σε δύο πρόσωπα. Αντιλαβές χρησιµοποιούνται όταν ο διάλογος είναι ζωηρός και έντονος.

ΑΠΟ ΜΗΧΑΝΗΣ ΘΕΟΣ Θεός που εµφανίζεται στο έργο µε τη βοήθεια του µηχανήµατος. Ο από µηχανής θεός παρεµβαίνει συνήθως, όταν το έργο έχει φτάσει σε αδιέξοδο, και δίνει λύ- ση. Αποτελεί τυπικό γνώρισµα της ευριπίδειας τραγωδίας.

    
    ∆ΙΑΛΟΓΙΚΑ / ΕΠΙΚΑ ΜΕΡΗ Βλ. κατά ποσόν µέρη

∆ΙΑΝΟΙΑ Ένα από τα κατά ποιόν µέρη της τραγωδίας, σύµφωνα µε τον Αριστοτέλη· οι ιδέες των ηρώων και του Xορού, όπως εµφανίζονται, όταν επιχειρηµατολογούν ή όταν εκφράζουν γενικές σκέψεις µε αφορµή κάποια συγκεκριµένα περιστατικά. Μέ- ρος της διάνοιας είναι και οι αποφθεγµατικές φράσεις, δηλ. ιδέες διατυπωµένες σύντοµα, µε καθολική συνήθως ισχύ. Τα αποφθέγµατα χρησιµοποιεί ιδιαίτερα στα έργα του ο Ευριπίδης, που αρέσκεται στη διατύπωση απόψεων για διάφορα ζητήµατα· γι’ αυτόν το λόγο ονοµάστηκε και «ο από σκηνής φιλόσοφος».

∆IΘYPAMBOΣ Eίδος της χορικής λυρικής ποίησης µε περιεχόµενο που είχε σχέση µε τις περιπέτειες του θεού ∆ιονύσου και της λατρείας του. ∆ηµιουργός του διθύραµβου θεωρείτο ο ποιητής Aρίων από την Kόρινθο.

∆ΡΑΜΑΤΙΚH ΟΙΚΟΝΟΜIΑ Ο τρόπος µε τον οποίο διαρθρώνεται ο µύθος της τραγωδίας, έτσι ώστε το ένα γεγονός να προκύπτει από το άλλο.

ΕΛΕΟΣ Η συµπόνια και ο πόνος που αισθάνεται ο θεατής βλέπο- ντας τον ήρωα να υποφέρει.

ΕΜΒΟΛΙΜΟ ΑΣΜΑ Λυρικό άσµα που δεν έχει άµεση σχέση µε το µύθο της τραγωδίας. Ορισµένοι µελετητές ισχυρίζονται ότι το Β΄ Στάσιµο της Ελένης είναι εµβόλιµο άσµα.

    
     ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΥΘΟΥ Στην αρχαία τραγωδία η υπόθεση του έργου, ο µύθος, έχει 

      ενότητα, παρουσιάζει δηλαδή από την αρχή ως το τέλος ένα µόνο σηµαντικό 

    περιστατικό από τη ζωή και τη δράση του ήρωα/των ηρώων, και όχι ολόκληρη τη ζωή

    του/τους και τη δράση του/τους.

ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΟΠΟΥ Βασική αρχή της αρχαίας τραγωδίας, σύµφωνα µε την οποία η υπόθεση, ο µύθος, διαδραµατίζεται στον ίδιο χώρο (συνήθως µπροστά σε ένα ανάκτορο ή ένα ναό)· τα γεγονότα που διαδραµατίζονται σε άλλο χώρο τα πληροφορούνται οι ήρωες και οι θεατές από τους αγγελιαφόρους. Στο σύγχρονο θέατρο µε την αλλαγή σκηνικών µπορούµε να παρακολουθή- σουµε γεγονότα που υποτίθεται συµβαίνουν σε εντελώς διαφορετικούς τόπους. Στην Ελένη όλο το έργο εξελίσσεται µπροστά στα ανάκτορα του Πρωτέα· για όσα συµβαίνουν έξω από αυτό τον τόπο µάς πληροφορούν οι Αγγελιαφόροι.

ΕΝΟΤΗΤΑ ΧΡΟΝΟΥ Βασική αρχή της αρχαίας τραγωδίας, σύµφωνα µε την οποία η υπόθεση, ο µύθος του έργου, εκτυλίσσεται κα- τά κανόνα µέσα σε είκοσι τέσσερις το πολύ ώρες. Αντίθετα, στο σύγχρονο θέατρο µπορούµε να παρακολουθήσουµε γεγο- νότα που εκτυλίσσονται σε πολύ µεγάλα χρονικά διαστήµατα (ακόµα και µια ολόκληρη ζωή).

ΕΞΟ∆ΙΟ ΑΣΜΑ Το άσµα που τραγουδά ο χορός στο τέλος της τραγωδίας, όταν αποχωρεί από την ορχήστρα.

ΕΞΟ∆ΟΣ Το τελευταίο από τα κατά ποσόν (βλ. λήµµα) διαλογικά µέρη, µε το οποίο κλείνει η τραγωδία.

 
ΕΠΕΙΣΟ∆ΙΑ   Κατά ποσόν, επικό/διαλογικό µέρος, ανάµεσα σε δύο χορικά. Στα επεισόδια, όπου έχουµε εξέλιξη της δράσης, µιλούν και δρουν κυρίως τα πρόσωπα του δράµατος (οι υποκριτές) και ο Κορυφαίος/Κορυφαία του Χορού.

ΕΠΙΒΡΑ∆ΥΝΣΗ ∆ΡΑΜΑΤΙΚΗ Η επιβράδυνση της πορείας προς ένα γεγονός, που περιµένουν –συνήθως µε αγωνία– να συµβεί οι ήρωες και οι θεατές. Π.χ. στην Ελένη έχουµε επιβράδυνση, όταν η ηρωίδα αντικρίζει το Μενέλαο· οι θεατές αναµένουν ότι θα επέλθει η αναγνώριση και η ηρωίδα θα τρέξει να τον αγκαλιάσει· όµως αυτή, τροµαγµένη από την όψη του, το βάζει στα πόδια, µε αποτέλεσµα να αναβάλλεται (επιβραδύνεται) η αναγνώριση.

ΕΠΙΠΑΡΟ∆ΟΣ Το τραγούδι που τραγουδά ο Xορός, όταν επανέρχεται στην ορχήστρα µετά τη µετάστασή του.

ΗΘΟΣ Ένα από τα κατά ποιόν µέρη της τραγωδίας, σύµφωνα µε τον Αριστοτέλη· ο χαρακτήρας και η στάση ζωής των ηρώων, όπως εκδηλώνεται µε τους λόγους, τις πράξεις και τις επιλογές τους, όταν βρίσκονται σε δίληµµα ή κινδυνεύουν. Ο Αριστοτέλης πιστεύει ότι τα ήθη πρέπει να είναι ΧΡΗΣΤΑ¿, να εκφράζουν δηλ. ευγένεια και αγαθή προαίρεση,·, να συµφωνούν δηλαδή µε την ηλικία, το φύλο και την κοινωνική τάξη των ηρώων, και ΑΡΜΟΤΤΟΝΤΑ, δηλ. οι ήρωες να µην παρουσιάζουν απότοµες και αδικαιολόγητες µεταπτώσεις (ο Αχιλλέας π.χ. δεν επιτρέπεται να παρουσιάζεται ξαφνικά και χωρίς  λόγο δειλός).

ΘΕΟΛΟΓΕΙΟ Ένα είδος εξέδρας, µπαλκονιού, στη στέγη της σκηνής, δηλ. του σκηνικού οικοδοµήµατος. Εκεί εµφανίζονταν οι θεοί, όταν απευθύνονταν στους ήρωες. ∆ιαφορετικά, οι θεοί εµφανίζονταν στο έργο µε τη βοήθεια της «µηχανής».

    
   ΚΑΘΑΡΣH Πολυσυζητηµένη έννοια, που αναφέρεται στον αριστοτελικό ορισµό της 

    τραγωδίας. Σύµφωνα µε µια ερµηνεία, ο θεατής παρακολουθώντας τα παθήµατα των

   ηρώων αισθάνεται λύπηση, έλεος γι’ αυτούς και φόβο. Στο τέλος όµως του έργου

    αισθάνεται ανακούφιση και  ψυχική ηρεµία, είτε γιατί ο ήρωας δικαιώθηκε είτε γιατί

   έχει αποκατασταθεί η ηθική τάξη.
 

ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΙΚΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΝ Βασική αισθητική αρχή που, σύµφωνα µε τον Αριστοτέλη, πρέπει να διέπει το µύθο και την πλο- κή µιας τραγωδίας: ο ποιητής δηλαδή πρέπει να παρουσιάζει πράγµατα αληθοφανή, που θα µπορούσαν να συµβούν, και δικαιολογηµένα από ψυχολογική και δραµατική άποψη.

    
    ΚΑΤΑ ΠΟΙΟΝ ΜΕΡΗ Τα µέσα που χρησιµοποιεί ο τραγικός ποιητής, ώστε να πετύχει µε το έργο του τη µίµηση ( σύµφωνα µε τον Αριστοτέλη είναι: ΜΥΘΟΣ, ΗΘΟΣ, ΛΕΞΗ, ΟΨΗ, ΜΕΛΟΣ, ΔΙΑΝΟΙΑ

ΚΑΤΑ ΠΟΣΟΝ ΜΕΡΗ Τα µέρη, τα τµήµατα στα οποία χωρίζεται µια τραγωδία. ∆ιακρίνουµε δυο κατηγορίες: 1) Τα επικά – διαλογικά µέρη: ο πρόλογος, τα επεισόδια και η έξοδος· γραµµένα σε στίχο µε µέτρο, απαγγέλλονται από τους υποκριτές του έρ- γου και τον Κορυφαίο/α του Χορού, χωρίς να συνοδεύονται από µουσική· 2) Τα λυρικά µέρη: η πάροδος και τα στάσιµα· γραµµένα σε λυρικά µέτρα συνοδεύονται από µουσική, εκτε- λούνται από το Xορό του δράµατος (γι’ αυτό ονοµάζονται και χορικά µέρη). Σε ορισµένα δράµατα υπάρχουν και οι κοµµοί, οι µονωδίες και οι διωδίες των προσώπων του δράµατος, που ανήκουν επίσης στα λυρικά µέρη.

ΚΟΜΜΟΣ (Κόπτομαι= χτυπώ το κεφάλι και το στήθος µε τα χέρια µου σε ένδειξη πένθους και θλίψης· ). Θρηνητικό άσµα που τραγουδούν εναλλάξ ο Xορός και τα πρόσωπα επί σκηνής. Μερικές φορές ο κοµµός παίρνει τη θέση της παρόδου, όπως στην Ελένη.

ΛΕΞΙΣ Ένα από τα κατά ποιόν µέρη της τραγωδίας σύµφωνα µε τον Αριστοτέλη· η γλώσσα που χρησιµοποιεί ο ποιητής και οι εκφραστικοί τρόποι και σχήµατα, π.χ. τα επίθετα, οι µεταφορές, οι προσωποποιήσεις, οι εικόνες κ.λπ. Η λέξις πρέπει να είναι προσαρµοσµένη στην ηλικία, το φύλο και την κοινωνική τάξη των ηρώων. Ο λόγος π.χ. των Αγγελιαφόρων στην Ελένη φανε- ρώνει την κοινωνική τους τάξη.

      
    ΛΥΡΙΚΑ ΜΕΡΗ Βλ. κατά ποσόν µέρη

ΜΕΛΟΣ / ΜΕΛΟΠΟΙΙΑ Ένα από τα κατά ποιόν µέρη της τραγωδίας. Η µουσική των λυρικών, των αδόµενων µερών της τραγωδίας.

∆ε µας έχει σωθεί η µουσική από τις τραγωδίες· σύµφωνα όµως µε τον Αριστοτέλη, έπρεπε οι τραγικοί ποιητές να τη χρησιµοποιούν, ώστε να είναι πιο έντονα τα συναισθήµατα που θα ένιωθαν οι θεατές.

     
    ΜΕΤΑΣΤΑΣΗ ΧΟΡΟΥ Η αποχώρηση του χορού από την ορχήστρα κατά τη διάρκεια
    του έργου.

 
ΜΗΧΑΝΗ Ή ΑΙΩΡΑ Μηχάνηµα του θεάτρου, ένα είδος γερανού, µε το οποίο εµφανίζεται «ο από μηχανής θεός».

ΜΟΝΩ∆ΙΑ Τραγούδι που τραγουδά ένας ηθοποιός, όπως η Ελένη στο τέλος της Παρόδου (στην οµώνυµη τραγωδία).

     

     ΜΥΘΟΣ Ένα από τα κατά ποιόν µέρη της τραγωδίας, σύµφωνα µε τον Αριστοτέλη·

       είναι η υπόθεση, το «σενάριο» της τραγωδίας. Οι υποθέσεις των τραγωδιών (οι µύθοι

     τους) είναι παρµένες συνή- θως από τις περιπέτειες του θεού ∆ιονύσου ή µυθικών 

       προσώπων, όπως του Ηρακλή, του Θησέα, των ηρώων του Tρωικού πολέµου κ.λπ.

      Kατά   κανόνα οι τραγικοί ποιητές ακολουθούν στο µύθο της τραγωδίας τους τη

       µυθική        παράδοση, στα βασικά της τουλάχιστον στοιχεία, είναι δυνατόν όµως και να

      αποκλίνουν·   στην Ελένη ο τραγικός ποιητής επινοεί νέα πρόσωπα (τη Θεονόη και το 

    Θεοκλύµενο) ή   αλλάζει κάποια στοιχεία (π.χ. µαθαίνουµε ότι η Λήδα αυτοκτόνησε

      από ντροπή για τις πράξεις της κόρης της, µολονότι αυτό δεν αναφέρεται σε κανένα

      µύθο).

ΟΡΧΗΣΤΡΑ Μέρος του θεάτρου· ο κυκλικός χώρος, όπου ορχείται ( ορχήστρα), χορεύει δηλαδή ο Χορός.

OΨΙΣ Ένα από τα κατά ποιόν µέρη της τραγωδίας, σύµφωνα µε τον Αριστοτέλη· πρόκειται για τα οπτικά στοιχεία της παράστασης, ό,τι δηλαδή βλέπει ο θεατής παρακολουθώντας το έργο· για παράδειγµα, ο τρόπος µε τον οποίο υποκρίνονται οι ηθοποιοί, η σκευή τους, η σκηνογραφία κ.λπ. Το σκηνικό συνήθως ήταν απλό και παρίστανε την πρόσοψη ενός ανακτόρου ή ναού. Στην Ελένη το σκηνικό είναι η πρόσοψη ενός ανακτόρου και ο τάφος του Πρωτέα.

ΠΑΡΟ∆ΟΣ α) Ένα από τα κατά ποσόν (βλ. λήµµα) λυρικά µέρη της τραγωδίας. Το τραγούδι που τραγουδάει ο Xορός, όταν µπαί- νει στη σκηνή για πρώτη φορά. β) Η αριστερή και δεξιά είσο- δος στην ορχήστρα· σύµφωνα µε τη σύµβαση του αρχαίου θεά- τρου, από τη δεξιά είσοδο εισέρχεται ένα πρόσωπο ερχόµενο από το λιµάνι ή από την πόλη και από την αριστερή, όταν έρχε- ται από την ύπαιθρο, τους αγρούς.

ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ Στοιχείο του µύθου· η µεταβολή της κατάστασης στο αντίθετο από αυτό που επιδιώκει ένα πρόσωπο του δράµα- τος µε τις ενέργειές του.

ΠΡΟΑΓΩΝΑΣ Μια δυο µέρες πριν παρουσιαστούν επίσηµα στο θέατρο οι τραγωδίες, οι χορηγοί, οι δραµατικοί ποιητές, οι ηθοποιοί και οι Xοροί, εµφανίζονταν στο Ωδείο (ένα στεγασµένο κτήριο δίπλα στο Θέατρο του ∆ιονύσου) και ανακοίνωναν τους τίτλους και τις υποθέσεις των έργων τους. Η εκδήλωση αυτή, που προηγείτο των δραµατικών αγώνων, ονοµαζόταν προάγων ή προαγών.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ένα από τα κατά ποσόν (βλ. λήµµα) διαλογικά µέρη της τραγωδίας. Είναι η αρχή του έργου· µπορεί να έχει µονολογι- κή αλλά και διαλογική µορφή. Στην Ελένη, το πρώτο µέρος του Προλόγου είναι ένας µονόλογος της Ελένης και το δεύτερο ένας διάλογος της Ελένης µε τον Τεύκρο. Με τον πρόλογο οι θεατές µαθαίνουν για τον τόπο, τα πρόσωπα και τα βασικά στοιχεία του µύθου του έργου.

     
     ΠΡΟΣΩΠΕΙΟ Βλ. σκευή

ΣΚΕΥΗ Τα κουστούµια, η µάσκα (το προσωπείο) και ό,τι γενικά φορούσαν ή κρατούσαν οι ηθοποιοί σε µια παράσταση.

ΣΤΑΣΙΜΑ Κατά ποσόν (βλ. λήµµα) λυρικά µέρη της τραγωδίας. Τα τραγούδια του Xορού, όταν έχει πάρει πια τη θέση του στην ορχήστρα. Συνήθως τα στάσιµα αποτελούνταν από στροφές, αντιστροφές και επωδούς. Υποστηρίζεται ότι τη στροφή την τραγουδούσε το ένα ηµιχόριο (δηλαδή ο µισός χορός) κινούµενο προς µια κατεύθυνση, ενώ την αντιστροφή το άλλο ηµιχόριο κινούµενο προς την αντίθετη. Με την επωδό τέλειωνε το στάσιµο. Σε ορισµένα στάσιµα υπάρχει κι ένα εισαγωγικό άσµα, η προωδός.
 

ΣΤΙΧΟΜΥΘΙΑ Ο διάλογος ανάµεσα σε δύο πρόσωπα µε µονόστι- χα· ο διάλογος µε δίστιχα λέγεται διστιχοµυθία. Χρησιµοποιεί- ται συνήθως όταν υπάρχουν σκηνές έντονου πάθους, διαξιφι- σµών, και γενικά όταν τα συναισθήµατα των ηρώων είναι έντο- να, ή όταν το ένα πρόσωπο προσπαθεί να αντλήσει πληροφο- ρίες από το συνοµιλητή του.

ΤΡΑΓΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ Η κατάσταση κατά την οποία τα πρόσωπα (οι ήρω- ες, ο Xορός) αγνοούν πράγµατα που γνωρίζουν τα άλλα πρό- σωπα και οι θεατές ή µόνον οι θεατές της τραγωδίας, µε αποτέ- λεσµα τα λόγια τους να παίρνουν γι’ αυτούς που γνωρίζουν την αλήθεια διαφορετικό νόηµα. Όταν π.χ. η Ελένη στην οµώνυµη τρα- γωδία βλέπει το ρακένδυτο Μενέλαο, αγνοώντας ότι είναι ο ποθη- τός σύζυγός της, το βάζει στα πόδια και φωνάζει για βοήθεια· πι- στεύει ότι ο Μενέλαος είναι άνθρωπος του Θεοκλύµενου. Η στάση της και τα λόγια της είναι παράδειγµα τραγικής ειρωνείας.

TPAΓIKΩMΩ∆IA Θεατρικό έργο στο οποίο αναµειγνύονται στοιχεία και τραγικά και κωµικά. Tον όρο χρησιµοποίησε πρώτος ο Λα- τίνος ποιητής Πλαύτος, για να χαρακτηρίσει το δράµα του Amphitryon. Kάποια έργα του Eυριπίδη, όπως η Eλένη, χαρακτηρίζονται από ορισµένους µελετητές ως τραγικωµωδίες.

   ΤΡΑΓΙΚΟΣ ΗΡΩΑΣ  Ο ήρωας που πάσχει, υποφέρει. Η τραγικότητα δηµιουργείται    

    κατά   κανόνα:

α. όταν ο ήρωας πάσχει εξαιτίας µιας αναπόφευκτης µοί- ρας, (π.χ. η Ελένη στην οµώνυµη τραγωδία υποφέρει στην Αίγυπτο, γιατί έτσι όρισαν οι θεοί, που για τους δικούς τους σκοπούς την αποµάκρυναν από τη Σπάρτη)·

β. όταν υποπίπτει σε σφάλµα από λάθος υπολογισµούς ή από υπερβολική αυτοπεποίθηση και αλαζονεία ·

γ. όταν έρχεται αντιµέτωπος µε δυνάµεις υπέρτερες (π.χ. η Ελένη στην οµώνυµη τραγωδία, όταν πιέζεται να παντρευτεί παρά τη θέλησή της το Θεοκλύµενο)·

δ. όταν βρίσκεται στην ανάγκη να επιλέξει ανάµεσα σε δυο λύσεις, που και οι δυο θα τον πληγώσουν·

ε. όταν ο ήρωας µεταπίπτει από την ευτυχία στη δυστυχία (π.χ. στην Ελένη ο Μενέλαος, ο νικητής της Τροίας, παρουσιάζεται ως επαίτης ναυαγός).

ΦΟΒΟΣ Ο φόβος που αισθάνεται ο θεατής βλέποντας τον ήρωα να πάσχει. Το συναίσθηµα του φόβου επιτείνεται, γιατί ο θεατής σκέφτεται συχνά ότι θα µπορούσε να βρεθεί σε παρόµοια θέση µε τους ήρωες του έργου.

ΧΟΡΟΣ Οµάδα δώδεκα και αργότερα (από την εποχή του Σοφοκλή) δεκαπέντε ατόµων που τραγουδούσε, ενώ παράλληλα χόρευε τα χορικά (που ανήκουν στα λυρικά µέρη της τραγωδίας). Ο Αριστοτέλης πιστεύει ότι οι τραγικοί ποιητές πρέπει να παρου- σιάζουν το Χορό ως ένα από τα πρόσωπα της τραγωδίας· στον Ευριπίδη όµως ο Χορός δεν έχει συνήθως ουσιαστική συµµετοχή στη δράση, αλλά µε τα άσµατά του αντικαθρεφτίζει τα πάθη των ηρώων και στοχάζεται µε αφορµή τις περιπέτειες και τα πάθη τους για θέµατα, όπως είναι η ευτυχία, ο θεός, η τύχη κ.λπ.